بررسی فیتوشیمیایی اندام های رویشی و زایشی در دوگونه از گون های شمال غرب کشور

گون با نام علمی ( astragalus l.) بزرگترین جنس گیاهان آوندی و متعلق به تیره لگومینوزه با حدود 3000-2500 گونه است. گون شامل گونه هائی است که بدلیل استفاده خوراکی و یا داروئی مهم می باشند. امروزه از مواد شیمیائی موجود در گونها برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده می شود. هر چند گونه های زیادی از نظر ترکیب شیمیائی از جمله فلاونوئیدها، اسیدهای آمینه غیر پروتیئنی، ساپونین ها، آلکالوئید ها، استرول ها و غیره مورد بررسی بوده اند، ولی تاکنون گونها ی ایران از نظر ترکیب شیمیائی مورد بررسی و شناسائی محدودی قرار گرفته اند. هدف این پژوهش بررسی فیتوشیمیائی چند گونه گون رشد یافته در شمال-غرب ایران است. بدین منظور اندام های دو گونــه گــون رشد یافته در شمال غرب ایــران شامل a. sahendi و a. tabrizianus مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار گرفتند. جهت مقایسه ترکیبات آلی فرار، اسانس گونه های دیگر به نامهایa. caspicus ، ,a. compactus ,a. odoratus a. microcephalus و lagopoeides a. نیز بررسی شدند. انتخاب این گونه ها به دلیل بومی بودن آنها و ناشناخته بودن ترکیبات شیمیایی موجود در آنها انجام شد. در بررسی های فیتوشیمیائی، از روشهای مختلف کروماتوگرافی بویژه gc-ms، vlc ,tlc و hplc و نیز روشهای تعیین ساختار مواد از جمله طیف سنجی nmr استفاده شد. بررسی های فیتو شیمیایی انجام شده به دو دسته کلی تقسیم شدند. دسته اول شامل اسانس گیری از اندام های زایشی تازه گونه ها و بررسی توسط دستگاه gc-ms می باشد. دسته دوم مربوط به عصاره گیری های مختلف ازریشه خشک شده گونه a. tabrizianus می باشد که توسط متدهای vlc ,tlc و hplc مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی های انجام شده روی اسانس های حاصل از اندام های زایشی گونه های مورد نظرمنجر به شناسائی دقیق، با ترکیبات اصلی بیشتر نسبت به پژوهش های قبلی صورت گرفته، گردید. ترکیبات آلی استخراج شده از گلهای a. sahendi درکل شامل 48 ترکیب معطر بود که غالباً چربی دوست بودند و اسکلت آلیفاتیک و ترپنوئیدی داشتند. عمده ترکیبات فرار این گونه، ترکیبات الکلی (38/23%)، آلکانی (32/04%)، آلدئیدی (13/24%)، کتونی (11/50%) و استری (4/16%) تا 20 کربن تشخیص داده شدند. alpha.-terpinolene (هیدروکربن) با مقدار19/64% بیشترین سهم را در مقدار اسانس دارا بود. گر چه 2-tetradecanol فراوانترین الکل بود، اما چندین عضو از ترکیبات مونو و سزکوئی ترپنی نظیر thymol، ∝-terpineol، cis-geraniol، trans-geraniol، nerolidol isomer، farnesolو ∝-bisabolol نیز شناسائی شدند. اکثر ترپنوئید های شناسائی شده بعنوان ترکیبات معطر گلها دربسیاری از گیاهان جهت گرده افشانی با حشرات نقش مهمی ایفا می کنند. از گلهای a. tabrizianus در مجموع 13 ترکیب آلی فرار شناسایی شد که عمده ترکیبات فرار این گونه، ترکیبات الکلی (46/38%)، آلکانی (76/30%)، اسید چرب(38/15)، کتونی (69/7%) و آلدئیدی (69/7%) با تعداد کربن کمتر از 30 می باشد. 2-tetradecanol با 66/17% بیشترین سهم را در مقدار اسانس دارا بود 2-undecanol، hexadecanal، 2-pentadecanone,6,10,14-trimethyl، 2-pentadecanol، ,eicosane palmitic acid و 2-tetradecanol،7 ترکیب مشترک بین این دو گونه می باشند که در میان آنها ترکیب 2-pentadecanone,6,10,14-trimethyl بین تمام گونه های بررسی شده دیگرنیز مشترک است. از ریشه گونه a. tabrizianus با روش hplc تعداد 17 ترکیب از عصاره متانولی جداسازی گردید که فقط ترکیب شماره 3 فراکسیون 20% با استفاده از طیف های nmr تشخیص داده شد. این ترکیب یک دی گلیکوزید فنولیک بود.