اثرات فیزیولوژیک و مورفولوژیک ارقام آللوپاتیک برنج (oryza sativa l.) بر علف هرز سوروف (echinochloa crusgalli)

بمنظور بیان توان آللوپاتیک برخی از ارقام برنج و نحوه اثر بازداشتی آنها بر روی خصوصیات فیزیولوژیک و مورفولوژیک علف هرز سوروف مجموعه ای از آزمون های زی سنجی در چند مرحله با آرایش فاکتوریل و بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. مرحله اول آزمون ها شامل تیمار بذور و گیاهچه های علف هرز سوروف با سه غلظت (3-10، 4-10و 5-10) از محلول آماده شده ی فنولیک اسید های شناخته شده (فرولیک اسید، ام-کوماریک اسید، پی-کوماریک اسید، وانیلیک اسید، پی-هیدروکسی بنزوییک و سینامیک اسید) در ارقام آللوپاتیک برنج بود. کمترین مقدار طول ریشه چه، طول ساقه چه و طول کل گیاهچه متعلق به تیمار سینامیک اسید بود. آزمایشات مرحله دوم شامل بررسی خواص آللوپاتیک ارقام برنج (سه رقم برنج داخلی و سه رقم برنج خارجی) با استفاده از استخراج ترشحات ریشه آنها، و شناسایی فنولیک اسیدهای احتمالی درون ترشحات ریشه (شش فنولیک اسید مورد مطالعه در قسمت قبل) با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا (hplc). برای بررسی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاهچه های سوروف، ترشحات ریشه در سه غلظت (صفر، 50 و 100 درصد) روی آنها اعمال شد. کمترین مقدار طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول کل گیاهچه، وزن تر، سرعت جوانه زنی و درصد جوانه زنی برای گیاهچه های سوروف تیمار شده، در غلظت 100 درصد از ترشحات ریشه رقم ir60 مشاهده گردید. در مورد صفات فیزیولوژیک، کمترین محتوای نیتروژن گیاهچه های تیمار شده در غلظت 100 درصد از ترشحات ریشه رقم تایچانگ و ir60 مشاهده شد. کمترین محتوای کلروفیل در گیاهچه های سوروفی دیده شد، که با ترشحات ریشه رقم ندا در غلظت 50 و 100 درصد تیمار شده بودند. در مورد محتوای فنولیک اسید هر یک از ارقام برنج مورد مطالعه نیز بالاترین و کمترین محتوای فنولیک اسید بترتیب با 9/07 و 0/016 میلی گرم در لیتر متعلق به رقم ir60و دشتی سرد بود. نتایج نشان از همبستگی معنی دار (*0/821- = r) بین محتوای فنولیک اسید و صفت وزن خشک گیاهچه ها تیمار شده داشت. مرحله سوم شامل بررسی اثرات بازدارندگی عصاره برگ، ساقه و ریشه ارقام برنج مورد مطالعه، و محتوای فنولیک اسید هر یک از ارقام در عصاره اندام هوایی آنها (مخلوط عصاره برگ و ساقه) بود. با توجه به نتایج حاصل، در مورد وزن تر کمترین مقدار مربوط به عصاره برگ رقم ندا بود و بالاترین مقدار وزن تر در تیمار عصاره برگ رقم سپیدرود مشاهده شد. بالاترین میزان بازدارندگی برای وزن خشک گیاهچه های سوروف متعلق به تیمار عصاره برگ رقمir60 بود، و کمترین مقدار بازدارندگی مربوط به تیمار عصاره ساقه رقم سپیدرود بود. در مورد سرعت جوانه زنی، کمترین مقدار اندازه گیری شده در تیمار عصاره برگ رقم تایچانگ مشاهده شد. برای صفت درصد جوانه زنی پایین ترین مقدار (بیشترین مقدار بازدارندگی) درصد جوانه زنی مربوط به عصاره برگ رقم ir60 بود. در مورد محتوای کلروفیل بالاترین مقدار بازدارندگی در تیمار عصاره ساقه رقم ندا و عصاره برگ رقم ir60 اندازه گیری شد، با توجه به نتایج کروماتوگرافی (hplc) بالاترین محتوای فنولیک اسید در عصاره اندام هوایی رقم دشتی سرد با 87/75 میلی گرم در لیتر و کمترین محتوای فنولیک اسید مربوط به رقم ندا با 10/94 میلی گرم در لیتر اندازه گیری شد. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش های انجام شده، در میان صفات مورفولوژیک بررسی شده گیاهچه (طول ریشه چه، ساقه چه و کل گیاهچه، وزن خشک و تر)، حساس ترین صفت از نظر پاسخ به قدرت بازدارندگی عصاره و ترشحات اعمال شده، طول ریشه چه بود و در میان صفات فیزیولوژیک مورد بررسی نیز بالاترین میزان حساسیت مربوط به مقدار کلروفیل b بود.