تاثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و محتوی روغن و پروتئین ارقام کنجد

شوری یکی از مهمترین مشکلات مناطق خشک و نیمه خشک دنیا است. از این رو دانستن عکس العمل گیاهان به مقادیر مختلف نمک می تواند راهی مناسب در جهت افزایش بهره وری از آب های شور باشد. کنجد به عنوان یک گیاه دانه روغنی مهم در مناطق نیمه خشک مانند استان اصفهان می باشد و دانستن میزان مقاومت ژنوتیپ های مختلف آن نسبت به تنش شوری می تواند در احیای این محصول با ارزش در اراضی شور کشور موثر واقع شود. به منظور تعیین اثرات سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر شاخص های جوانه زنی، شاخص های رویشی، عملکرد و اجزای عملکرد، محتوای روغن و پروتئین ده رقم کنجد(شامل کرج1، صفی آباد، داراب14، جیرفت13، برازجان5، اولتان، زودرس فلسطین، یلووایت و دو توده محلی با نام های آب پخش و اصفهان) با اعمال تیمارهای شوری آب آبیاری با غلظت های صفر(شاهد)، 0/5، 1، 1/5، 2 و 2/5 درصد محلول کلرید سدیم به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه و نیز به صورت گلدانی در مزرعه بطور جداگانه انجام گرفت. آزمایش گلدانی در تابستان سال 87 در محل چاه اناری واقع در دانشگاه صنعتی اصفهان و قسمت آزمایشگاهی در آزمایشگاه بذر گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی انجام شد. نتایج نشان داد که عکس العمل ارقام مختلف به شوری در مرحله جوانه زنی و مرحله بلوغ متفاوت است. همه ارقام مورد مطالعه با افزایش سطوح شوری کاهشی معنی دار در شاخص های جوانه زنی (سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه) از خود نشان دادند. بیشترین کاهش در متوسط همه صفات مربوط به ارقام اولتان و زودرس فلسطین و کمترین کاهش مربوط به توده آب پخش و رقم صفی آباد مشاهده شد. همچنین وزن ریشه چه بیشترین مقاومت را در میان سایر شاخص های جوانه زنی نسبت به شوری از خود نشان داد. شوری موجب کاهش معنی دار در صفات رویشی کنجد در آزمایش گلدانی شد و با افزایش سطوح شوری کاهش معنی داری در غالب صفات رویشی اندازه گیری شده از قبیل ارتفاع گیاه، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه مشاهده شد. شاخص های رویشی ارقام اولتان و آب پخش دارای کمترین کاهش و ارقام یلووایت و اصفهان دارای بیشترین کاهش بودند. شوری موجب کاهش معنی دار در عملکرد و اجزای عملکرد از قبیل تعداد کپسول در گیاه، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه در همه ارقام کنجد گردید به طوری که بیشترین حساسیت به شوری در وزن هزار دانه و کمترین حساسیت در تعداد دانه در کپسول مشاهده شد. در میان ارقام نیز صفی آباد و برازجان 5 دارای کمترین کاهش و ارقام یلووایت و توده آب پخش دارای بیشترین کاهش در اجزای عملکرد بودند. نتایج همچنین نشان دادکه شوری به طور معنی داری موجب کاهش محتوی روغن و پروتئین ارقام کنجد می شود. محتوی روغن نسبت به پروتئین دانه از حساسیت بیشتری نسبت به شوری برخوردار بود. در میان ارقام اولتان و زودرس فلسطین دارای کمترین و ارقام برازجان 5 و جیرفت 13 دارای بیشترین کاهش در اثر شوری بودند. با توجه به تفاوت در عکس العمل ژنوتیپ های مختلف این گیاه به شوری ، ضرورت توجه به نوع رقم مورد کشت با توجه به شرایط منطقه امری اجتناب ناپذیر است.