بررسی رشد روانی ـ اجتماعی و کیفیت دوستی دانش آموزان ناتوان ذهنی

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رشد روانی ـ اجتماعی و کیفیّت دوستی دانش¬آموزان ناتوان ذهنی بود. شرکت کنندگان این پژوهش را 119 دانش¬آموز (60 پسر و 59 دختر) در دامنه¬ی سنی 13 تا 22 سال که در پایه-های اول، دوم و سوم مهارت¬های مدارس ویژه ناتوان ذهنی مشغول به تحصیل بودند، تشکیل می¬دادند که با نمونه¬گیری خوشه¬ای از بین مدارس مقطع مهارت¬ها برگزیده شده بودند. به منظور بررسی متغیّرها ابتدا در کلاس سوسیومتری انجام شد و دانش¬آموزان دارای دوستی دوطرفه و فاقد دوستی دوطرفه مشخّص شدند. سپس پرسشنامه¬ی رابطه (شولتز، سلمن و لاروسو، 2003) جهت ارزیابی رشد روانی ـ اجتماعی و کیفیّت دوستی (پارکر و آشر، 1993) به صورت چرخشی در کلاس اجرا گردید. جهت بررسی پایایی پرسشنامه¬ها از روش آلفای کرونباخ و بازآزمایی استفاده شد که نتایج رضایت¬بخش بود. همچنین جهت بررسی روایی پرسشنامه¬ی رابطه از روش همسانی درونی و به منظور بررسی روایی پرسشنامه¬ی کیفیّت دوستی از روش همسانی درونی و همبستگی نمرات این پرسشنامه با مقیاس روش درجه¬بندی مهارت¬های اجتماعی (شهیم، 1378) استفاده گردید. نتایج نشانگر روایی پرسشنامه¬ها بود. نتایج پژوهش نشان داد که %30 نوجوانان ناتوان ذهنی دارای دوستی دوطرفه بودند. همچنین بین رشد روانی ـ اجتماعی و کیفیّت دوستی نوجوانان ناتوان ذهنی رابطه¬ی مثبت و معنی¬داری وجود دارد. افزون بر این نتایج نشان می¬دهد بین متغیّرهای رشد روانی ـ اجتماعی مشتمل بر درک روابط بین¬فردی و مذاکره¬ی بین¬فردی فرضی و اغلب متغیّرهای کیفیّت دوستی مشتمل بر تصدیق و دلسوزی، کمک و راهنمایی، مبادله¬ی صمیمانه (خودافشایی) و حلّ اختلاف همبستگی مثبت و معنی¬داری وجود دارد. این پژوهش در زمینه¬ی تفاوت میانگین نمرات کیفیّت دوستی در دانش¬آموزان دارای دوستی دوطرفه و دانش¬آموزان فاقد دوستی دوطرفه نشان داد که دانش¬آموزان دارای دوستی دوطرفه در مقایسه با دانش¬آموزان فاقد این نوع رابطه، در اکثر خرده¬آزمون¬های کیفیّت دوستی بجز مصاحبت و سرگرمی و ناسازگاری و خیانت نمرات بالاتری کسب کردند. سایر یافته¬های پژوهش مبیّن این است که بین میانگین نمرات دانش¬آموزان دارای دوستی دوطرفه و دانش¬آموزان فاقد دوستی دوطرفه در رشد روانی ـ اجتماعی تفاوت معنی¬داری وجود ندارد. همچنین بین میانگین نمرات کیفیّت دوستی و رشد روانی ـ اجتماعی دختران و پسران تفاوت معنی¬داری دیده نشد. افزون بر این میانگین نمرات کیفیّت دوستی و رشد روانی ـ اجتماعی دانش¬آموزان پایه¬های مختلف تحصیلی تفاوت معنی¬داری با یکدیگر نداشت.