تحلیل اقتصادی منافع زیست محیطی برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (مطالعه موردی: استان خوزستان)

همواره در اثر استفاده نادرست و بی رویه سموم شیمیایی، اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست وارد می شود. اهمیت بالای اثرات مخرب سموم موجب شده است که تلاش های زیادی در جهت کاهش مصرف سموم انجام بگیرد. از جمله این تلاش ها استفاده از ابزارهای اقتصادی است که در تبیین سیاست های مناسب می توان از آنها بهره گرفت. در این راستا می توان با محاسبه ارزش اقتصادی کاهش مصرف سموم و شناسایی عوامل موثر بر اجراء و موفقیت سیاست های کاهش مصرف و ارائه راهکارهای مناسب برگرفته از نتایج این بررسی ها، کمک فراوانی به تصمیم گیران و سیاست گذاران ذیربط در انتخاب سیاست های صحیح در زمینه عملیات کشاورزی پایدار نمود بدین منظور با استفده از روش ارزشگذاری مشروط، تمایل به پرداخت کشاورزان جهت کاهش 3 سطح خطر ناشی از مصرف سموم (بالا، متوسط و پایین) در 5 لایه زیست محیطی (انسان ها، پرندگان، آبزیان، حشرات مفید و حیوانات اهلی) مشخص گردید سپس با بهره گیری از شاخص های سطح خطر/لایه محیطی، سموم مصرفی بین کلاس های زیست محیطی مورد مطالعه در شرایط اجرا و عدم اجرای برنامه مدیریت تلفیقی آفات (ipm) تقسیم بندی شد. از ترکیب تأثیر اجرای برنامه های مدیریت تلفیقی آفات در کاهش مصرف سموم با نتایج تمایل به پرداخت، منافع زیست محیطی محاسبه گردید. در ادامه به منظور شناسایی عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت کشاورزان از مدل توبیت که به روش دومرحله ای هکمن برآورد شد، بهره گرفته شد. اطلاعات لازم برای انجام این تحقیق از طریق تکمیل پرسش نامه از 180 بهره بردار کشاورزی استان خوزستان که به روش نمونه گیری تصادفی دومرحله ای در سال 1387 انتخاب شدند، فراهم شد. نتایج نشان داد بیشترین تمایل به پرداخت برای کاهش اثرات زیان بار سموم در میان لایه ها به ترتیب به لایه انسان ها، پرندگان، حیوانات اهلی، آبزیان وحشرات مفید و در بین سطوح خطر به ترتیب سطح بالا، متوسط و پایین تعلق گرفت که در این میان منافع اقتصادی 15 کلاس زیست محیطی از 315364 ریال (لایه انسان/خطر بالا) الی 13457 ریال (لایه حشرات مفید/خطر پایین) به ازای هر خانوار در سال زراعی متغیر بود. در مجموع کل منافع اقتصادی زیست محیطی برنامه های ipm اجرا شده در استان خوزستان طی سال زراعی 88-1387 برای هر خانوار ساکن حدود 1140740 ریال برآورد گردید. هم چنین نتایج مشخص کردند که متغیرهای درآمد، تعداد عملیات مدیریت تلفیقی آفات (ipm) انجام شده، درصد اهمیت قایل شدن کشاورزان به کاهش خطرات در هر لایه، آگاهی از ورود خطرات زیست محیطی سموم به هر لایه، مواجه شدن با ورود خطرات زیست محیطی به هر لایه و مالکیت شخصی تأثیر مثبت و متغیرهای شدت تراکم آفات و سن تأثیر منفی بر اقدام به بکارگیری عملیات کاهش مصرف سموم دارند. نتایج دیگر حاکی از آن بود که متغیرهای سبزی کاری و درصد عملیات ipm انجام شده بیشترین تأثیر مثبت و متغیرهای ذرت کاری و دستمزد کارگر وجین کننده بیشترین تأثیر منفی را روی میزان تمایل به پرداخت دارند.