پهنه بندی خطر ریزش سنگی در شهر شاهرود

ریزش سنگی یکی از انواع ناپایداری های دامنه ای است که در اکثر مناطق کوهستانی دنیا رخ می دهد. سرعت بالا و وقوع ناگهانی از جمله تفاوت های ریزش سنگی نسبت به دیگر انواع ناپایداری های دامنه ای می باشد. به همین دلیل ویرانگرترین حرکت های توده ای به شمار می آیند و باعث از بین رفتن جان انسانها و ایجاد خسارات سنگین به تاسیسات، مناطق مسکونی، جاده ها، مزارع و . . . می شوند. به دلیل گستردگی ریزش های سنگی و همچنین خطرات بالای آن، در چند دهه اخیر مطالعات و کارهای زیادی در زمینه بررسی و تحقیق روی این پدیده انجام گرفته است. در کشورمان ایران نیز این روند نوپا ولی رو به افزایش است. با توجه به گستردگی مناطق کوهستانی کشور و سوابقی که در مورد خسارات ناشی پدیده ریزش سنگی وجود دارد، انجام مطالعات بیشتر در این زمینه ضروری است. در این تحقیق به طور موردی پایداری دامنه های سنگی ارتفاعات تپال در شمال غربی شهر شاهرود مورد تحلیل قرار گرفته و پدیده ریزش سنگی شبیه سازی شده است. نظر به اینکه عوامل زیادی از جمله ویژگی های اقلیمی محل، سنگ شناسی منطقه، وضعیت ساختاری شامل گسلش های مهم و اصلی محل و دسته درزه های مختلف در هر محل، از عوامل تاثیر گذار بر وقوع ریزش سنگی و حتی نحوه ریزش قطعات هستند؛ جهت بررسی دقیق زمین شناسی محل نقشه زمین شناسی منطقه در مقیاس 1/10000 تهیه شده و مطالعات درزه نگاری شامل برداشت موقعیت و خصوصیات برشی درزه ها در 12 مقطع انجام گرفته است. با استفاده از این داده ها ناپایداری دامنه ای به دو روش استریوگرافیک توسط نرم افزار dips 5.103 و شبیه سازی تعادل حدی توسط نرم افزار swedge 4.078 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این روش ها حاکی از پایداری دامنه های سنگی محل در شرایط استاتیک و ناپایداری آنها در شرایط دینامیک است. در صورت وقوع شرایط بحرانی یعنی بارش های شدید و متوالی و وقوع زلزله-های شدید قطعات سنگی دامنه به شدت ناپایدار خواهند بود و خطری جدی برای مناطق پایین دست خود ایجاد خواهند کرد. همچنین مکانیسم ریزش سنگی با استفاده از نرم افزار rocfall 4.039 شبیه سازی شده است. در بخش آخر نتایج شبیه سازی مکانیسم ریزش در نرم افزار arc gis 9.3 به صورت پهنه های خطر با درجات مختلف از لحاظ شدت نشان داده شده است. با رسم نقشه کاربری اراضی در منطقه مطالعاتی و روی هم اندازی آن با نقشه پهنه بندی خطر مناطق در معرض خطر مشخص شده اند. در روشی محافظه کارانه این مناطق شامل جاده سلامتی، مزار شهدای گمنام و جاده دسترسی به آن، حدود نیمی از پارک آزادی، هتل جهانگردی، بخش هایی از مناطق مسکونی پایین دست جاده سلامتی، بخش هایی از مجتمع تفریحی آبشار و جاده کاج و حواشی آن در محدوده خطر قرار گرفته اند. در بخش آخر پیشنهادهایی جهت کاهش خطر و ریسک ناشی از وقوع ریزش سنگی ارائه گردیده است.