بررسی اثر شوری و روش های کاربرد نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم

شوری یکی از انواع تنش های محیطی و از فاکتورهای اصلی کاهش رشد گیاهان می باشد. با افزایش شوری خاک، جذب عناصرغذایی توسط گیاه کاهش می یابد. نیتروژن یکی از مهمترین عناصرغذایی مورد نیاز گیاه است که نقش حیاتی و کلیدی در رشد و تولید محصول ایفا می کند. اگرچه مصرف نیتروژن برای غلات در چند مرحله توصیه می شود، اما استفاده از این روش به خصوص در زمان گلدهی یا بعد از آن دارای مشکلاتی از جمله آبشویی و دنیتروفیکاسیون نیتروژن و یا صدمه دیدن گیاه در هنگام رفت و آمد دستگاه های کودپاش می باشد. محلول پاشی عناصر یک راه شناخته شده و مکمل علاوه بر جذب عناصر توسط ریشه است. در حقیقت غلظت بالای نمک در خاک های شور سبب کاهش جذب عناصر غذایی از ریشه می شود و بنابراین کاربرد برگی این عناصر می تواند به طور موثری مشکل کمبود آن ها در سطح خاک های شور را برطرف کند. به این منظور آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل شوری آب آبیاری شامل 5/1، 7/4 و 9/7 دسی زیمنس بر متر، به عنوان کرت اصلی و روش های مصرف کود نیتروژن شامل 1- مصرف کود نیتروژن طی سه مرحله (همراه با کاشت، مرحله پنجه زنی و همزمان با ظهور خوشه) در خاک، 2- مصرف یک سوم کود نیتروژن همراه با کاشت، یک سوم به صورت سرک به خاک در مرحله پنجه زنی و یک سوم به صورت محلول پاشی همزمان با ظهور خوشه، 3- مصرف یک سوم کود نیتروژن همراه با کاشت، یک سوم به صورت محلول پاشی در زمان پنجه زنی و یک سوم به صورت سرک همزمان با ظهور خوشه در خاک، 4- مصرف یک سوم کود نیتروژن همراه با کاشت، یک سوم به صورت محلول پاشی در زمان پنجه زنی و یک سوم همزمان با ظهور خوشه به صورت محلول پاشی، به عنوان کرت های فرعی بود. به طور کلی نتایج به دست آمده از این طرح نشان داد که شوری تأثیرات نامطلوب بر خصوصیات رشد از جمله ارتفاع بوته و وزن خشک اندام هوایی و .. داشت. عملکرد و اجزاء عملکرد گندم در اثر شوری کاهش قابل توجهی یافتند، به طوری که با افزایش هر واحد شوری 5/41 کیلوگرم در هکتار افت در عملکرد دانه مشاهده شد. با افزایش شوری غلظت سدیم برگ افزایش و در مقابل غلظت پتاسیم کاهش یافت. نیتروژن و پروتئین دانه با افزایش شوری افزایش یافتند. اثر روش های مختلف کاربرد کود نیتروژن جز برای طول سنبله، محتوای آب نسبی، شاخص برداشت و غلظت سدیم و‍‍‍ پتاسیم در مورد سایر خصوصیات از جمله عملکرد و اجزاء عملکرد معنی دار بود. در مورد تمامی این خصوصیات تیمار محلول پاشی در زمان پنجه دهی به همراه کوددهی به خاک در زمان کاشت و در زمان ظهور خوشه مشابه و در بسیاری موارد بهتر از تیمار شاهد (کوددهی فقط به خاک) بوده است. علاوه بر این، این تیمار با افزایش تعداد پنجه و تعداد سنبله در متر مربع تأثیر مثبتی بر افزایش عملکرد دانه داشت در حالی که محلول پاشی در زمان ظهور سنبله موجب افزایش وزن هزار دانه و خصوصیات کیفی دانه از جمله نیتروژن و پروتئین دانه شد.