بررسی عوامل اثرگذار بر وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های بیرجند و فردوسی مشهد

پژوهش حاضر به روش پیمایشی به بررسی میزان تأثیر چهار عامل مهم تأثیرگذار، شامل ویژگی های زمینه ای، کتابخانه های دانشگاه، اعضای هیأت علمی و امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه بر وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی پرداخته است. جامعه ی پژوهش، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مشغول به تحصیل در دو دانشگاه بیرجند و فردوسی مشهد بوده است که حداقل دو ترم از تحصیل آن ها تا نیمسال دوم سال 1388 گذشته بود. اطلاعات از طریق پرسشنامه و از نمونه ی 312 نفری جمع آوری شد که 251 نفر (80/45%) از آن ها به پرسشنامه پاسخ دادند. نتایج نشان داد که بین سطوح تأثیر کلی هر یک از چهار عامل مورد بررسی تفاوت معناداری در سطح 05/0 مشاهده شده است. بر اساس سطوح پنج گانه (طیف 5 ارزشی لیکرت)، پاسخگویان، دو عامل مورد بررسی شامل ویژگی های زمینه ای و امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات را در سطوح متوسط و زیاد، اعضای هیأت علمی را در سطح متوسط و کتابخانه های دانشگاه را در سطوح کم و متوسط، بیشتر از سایر سطوح بر وضعیت سواد اطلاعاتی خود تأثیرگذار دانستند. این چهار عامل بنابر میانگین رتبه ای که کسب کرده اند به ترتیب، شامل ویژگی های زمینه ای (3/08)، امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه (2/76)، اعضای هیأت علمی (2/43) و کتابخانه های دانشگاه (1/74) بر وضعیت سواد اطلاعاتی جامعه ی تحت مطالعه اثرگذار بودند. هم چنین از میان فرضیه های مطرح شده در این پژوهش، نتایج نشان داد که تنها در مورد میزان تأثیر اعضای هیأت علمی بر وضعیت سواد اطلاعاتی پاسخگویان چهار حوزه ی مورد بررسی (علوم انسانی، علوم پایه، فنی- مهندسی و کشاورزی)، تفاوت معناداری در سطح 0/05 مشاهده شد. اما در مورد سه عامل مورد بررسی دیگر، تفاوت معناداری مشاهده نشد. در مورد اعضای هیأت علمی نیز، تفاوت معنادار بین میانگین رتبه های پاسخگویان حوزه ی علوم انسانی با حوزه های کشاورزی و فنی- مهندسی بود. هم چنین تنها در مورد میزان تأثیر ویژگی های زمینه ای بر وضعیت سواد اطلاعاتی پاسخگویان در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، تفاوت معناداری در سطح 0/05 مشاهده شد. ویژگی های مذکور تأثیر بیشتری بر وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان مقطع دکتری داشتند. هم چنین در بین چهار عامل مورد بررسی در مورد ویژگی های زمینه ای تفاوت معناداری بین میانگین رتبه های پاسخگویان در دو دانشگاه بیرجند و فردوسی مشاهده نشد. اما در مورد سه عامل دیگر تفاوت مشاهده شده در سطح 0/05 از نظر آماری معنادار بود. در مورد اعضای هیأت علمی، این عامل تأثیر بیشتری بر وضعیت سواد اطلاعاتی پاسخگویان دانشگاه بیرجند داشت، اما در مورد دو عامل دیگر، اثرپذیری وضعیت سواد اطلاعاتی پاسخگویان دانشگاه فردوسی مشهد بیشتر بود.