مطالعه بیولوژی علف هرز جودره (hordeum spontaneum) و بررسی اثرات تداخلی آن در گندم (triticum aestivum)

برای مدیریت صحیح و کنترل اصولی علف های هرز، شناسایی و شناخت عوامل محیطی موثر بر بیولوژی علف هرز اهمیت دارد. به منظور مطالعه بیولوژی علف هرز جودره (hordeum spontaneum) و ارزیابی اثرات تداخلی آن در گندم آزمایشاتی در سال 1387 در آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات بیماری ها و آفات گیاهی استان اصفهان انجام شد. با انجام آزمایش در محیط ژرمیناتور، اثر عوامل مختلف محیطی شامل دما، نور، اسیدیته، خشکی و شوری بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه-های جودره مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش بررسی اثر دما به صورت فاکتوریل با در قالب طرح کاملاً تصادفی با 6 تکرار انجام شد و فاکتور ها شامل دما در پنج سطح (7/5، 12/5، 17/5، 22/5 و 27/5 درجه سانتی گراد)، تناوب دما با دو سطح (ثابت و متناوب) و نور، با دو سطح (تاریکی و روشنایی) بود. سطح متناوب دما با اعمال دماهای 10-5 ، 16-9 ، 22-13 ، 28-17 و 34-21 درجه سانتی گراد روز/شب (12 ساعت روز و 12 ساعت شب) انجام شد. آزمایش بررسی اثر شوری با 6 تیمار (0، 3، 6، 9، 12 و 15 دسی زیمنس بر متر)، آزمایش اثر خشکی با 6 تیمار (0، 3-، 6-، 9-،12- و 15- بار) و آزمایش اثر اسیدیته های سه تا ده در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و هر آزمایش دو بار انجام شد. در آزمایش گلخانه ای بررسی اثر عمق کاشت بر سبز شدن جودره، به صورت بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار های آزمایش شامل کاشت جودره در عمق های 0، 1، 3، 5، 7، 10 و 15 سانتی متر بود. آزمایش مزرعه ای نیز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار در سه تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل رقابت جودره در تراکم‏های صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 بوته در مترمربع با گندم (رقم امید با تراکم ثابت 300 بوته در متر مربع) بود. نتایج آزمایشات در محیط ژرمیناتور نشان داد که بیشترین جوانه زنی جودره در دمای 7/5 درجه سانتی گراد (دمای ثابت و متناوب) و 12/5 درجه سانتی گراد (دمای متناوب) و در تاریکی بود. درصد جوانه زنی بذور جودره با افزایش شوری در محیط به طور معنی داری کاهش یافت و معادله لجستیک سه پارامتری برازش داده شده نشان داد که در شوری 9/85 دسی زیمنس بر متر جوانه زنی این علف هرز 50 درصد کاهش یافت. سرعت و شاخص جوانه زنی، طول و وزن ریشه چه و ساقه چه نیز با افزایش شوری به صورت معنی داری کاهش یافتند. نسبت طول و وزن ریشه چه به ساقه چه جودره در سطوح کم شوری کاهش و در سطوح بالای آن افزایش یافت. افزایش سطوح خشکی نیز باعث کاهش معنی دار درصد جوانه زنی بذور جودره شد، به طوری که در تیمار 12- و 15- بار هیچ بذری جوانه نزد. هم چنین پتانسیل آب مخصوص جودره با توجه به مدل نمایی برازش داده شده 13/93- بار تعیین-شد. سرعت و شاخص جوانه زنی، طول و وزن ریشه چه و ساقه چه نیز با افزایش خشکی کاهش یافتند. نسبت طول و وزن ریشه چه به ساقه چه جودره نیز با افزایش خشکی افزایش یافت. بررسی اثر اسیدیته-های مختلف نشان داد که این علف هرز در محدوده ی اسیدیته ی خنثی بیشترین جوانه زنی را دارد. اسیدیته بر شاخص جوانه زنی و سرعت جوانه زنی و عکس زمان رسیدن به 50 درصد حداکثر جوانه زنی تاثیر معنی داری نداشت. نتایج آزمایش گلخانه ای نشان داد که بیشترین درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن و یکنواختی سبز شدن جودره در عمق کاشت صفر تا سه سانتی متر بود و این شاخص ها با افزایش عمق کاشت بیش از سه سانتی متر به صورت معنی داری کاهش یافت. نتایج آزمایش مزرعه نیز نشان داد که با افزایش تراکم جودره عملکرد گندم به طور خطی کاهش یافت و بیشترین تراکم جودره موجب افت 24 درصدی عملکرد گندم گردید. هم چنین کاهش معنی دار وزن هزاردانه، شاخص سطح برگ، سرعت رشد و سرعت رشد نسبی گندم در اثر تداخل با این علف هرز مشاهده شد. ارتفاع، تعداد دانه در خوشه گندم و سرعت جذب خالص گندم نیز تحت تاثیر افزایش تراکم جودره قرار نگرفت.