مطالعه پترولوژیکی سنگهای آذرین نفوذی شمال غرب حاج سیران (جنوب غرب هشتچین)

توده نفوذی حاج سیران در شمال غرب ایران ما بین طولهای جغرافیایی ˝06´07°48 تا ˝00´14°48 شرقی و عرضهای جغرافیایی˝ 08´09°37 تا ˝03´13°37 شمالی، در شمال غرب روستای حاج سیران و شمال استان زنجان واقع شده است. این منطقه در تقسیم بندی زونهای زمین شناسی ایران در محدوده زون البرز غربی – آذربایجان قرار می¬گیرد. این توده شامل سنگهای گرانیتوئیدی به سن الیگوسن می¬باشد که به داخل سنگهای آتشفشانی ائوسن نفوذ کرده است. سنگهای مطالعه شده در این منطقه دارای ترکیب حدواسط تا اسیدی می¬باشد و بر اساس طبقه¬بندی مودال، سنگهای مورد بررسی در رده کوارتز مونزونیت، کوارتز سینیت، مونزوگرانیت و کوارتز مونزودیوریت قرار می¬گیرند. این گرانیتوئیدها از نوع ساب سولوس است و پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار و کوارتز کانیهای اصلی توده و کلینوپیروکسن، بیوتیت و آمفیبول، کانیهای تیره آن را تشکیل می¬دهند. بافت اصلی سنگ پورفیری با زمینه دانه ریز است و آنتی راپاکیوی، میرمکیت، گرانوفیر، میکروپرتیت و پوئی کلیتیک از بافتهای عمده مشاهده شده در این سنگها می¬باشند. این توده دارای زینولیتهایی زاویه دار و تیره¬ رنگ با بافت میکروگرانولار می¬باشند که قطعاتی از سنگهای درونگیر توده بوده¬اند که داخل ماگما افتاده¬اند. در این توده دو نوع دایک مشاهده گردید که یکی ترکیب کوارتز سینیتی دارد و دیگری ترکیب آلکالی فلدسپار گرانیت و آپلیتی است. بر اساس طبقه¬بندی شیمیایی، سنگهای مورد بررسی در محدوده کوارتزمونزونیت، کوارتزسینیت و گرانیت قرار می¬گیرند. سری ماگمایی این سنگها شوشونیتی است و از نظر شاخص اشباع از آلومین در محدوده متاآلومینوس قرار می¬گیرند و تیپ سنگها بین acg و kcg قرار دارد که دارای منشأ اختلاط پوسته و گوشته هستند و از نظر ژنتیکی، i-type می¬باشند. دمای تبلور توده گرانیتوئیدی 850 درجه سانتیگراد بوده و در محدوده گرانیتوئیدهای آهن دار قرار می¬گیرند. نمودارهای عنکبوتی مقایسه¬ای و الگوی ree این گروه از سنگها نشان می¬دهد که سنگهای منطقه از یک منشأ یکسان به وجود آمده¬اند و با توجه به بالا بودن نسبت lree/hree، احتمالاً منشأ سنگ گارنت لرزولیتی می¬باشد. غنی شدگی سنگهای مورد مطالعه در عناصری مانند k، th، u و rb می¬تواند در ارتباط با فرایندهای متاسوماتیسم گوشته و یا آلایش پوسته قاره¬ای باشد و غنی¬شدگی از عنصر زیرکونیم، تبلور کانی زیرکن را در مراحل پایانی نشان می¬دهد. تهی شدگی از ti، sr، p و eu به علت تبلور در کانیهای مشخص در مراحل اولیه تفریق می¬باشد و تهی شدگی ti و nb از یک طرف و رخداد فرورانش نئوتتیس از طرف دیگر، احتمالاًًًً بیانگر تأثیر سیالات ناشی از فرورانش و آلایش قاره¬ای بر منابع گوشته¬ای، در ژنز این گروه از سنگها می¬باشد. بر اساس مطالعات عناصر کمیاب، نفوذی¬های مورد مطالعه در قوس آتشفشانی (vag) و در محیط تکتونیکی پس از برخور (post - collision) ایجاد گردیده¬اند.