مطالعه روابط واژگانی در زبان ترکی آذربایجانی

یکی از اصلی ترین شاخه های زبان شناسی معنی شناسی است. در معنی شناسی به مطالعه «معنای زبانی» پرداخته می شود. این حوزه علاوه بر زبان با فلسفه نیز رابطه ی نزدیکی دارد. اساسی ترین تفاوت نگرش زبان شناسان با فیلسوفان نسبت به معنا آن است که گروه اول بیشتر تمایل به بررسی نحوه ی عملکرد معنا در زبان دارند. حال آنکه گروه دوم اغلب به ماهیت خود معنا علاقه نشان می دهند به طور کلی مطالعه ی شبکه ی روابطی که بین صورت زبان و پدیده های جهان خارج و مفاهیم ذهنی وجود دارد معنی شناسی خوانده می شود ( باطنی 1363 : 16). از جمله رویکردهای مهم اخیر در حوزه ی معنی شناسی زبان ، معنی شناسی ساختگرا است. در این دیدگاه روابط معنایی که باعث ارتباط متقابل واژه ها و جملات می شوند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و برای مطالعه معنی از اصول زبان شناسی ساختگرا بهره گرفته می شود. از این نقطه نظر زبان به منزله ی شبکه ای از روابط نظام مند است که میان واحدهای مختلف وجود دارد. اما پرسش اینجاست که این واحدها در معنی شناسی چه عناصری هستند و چگونه با یکدیگر ارتباط دارند؟ در معنی شناسی واژگانی که بر مبنای معنی شناسی ساختگرا قرار دارد، واژه ها به عنوان واحدهای اولیه مطالعه معنا در نظر گرفته می شوند. لذا آنچه در معنی شناسی واژگانی حائز اهمیت است معنی واژه هاست. در این تحقیق، روابط واژگانی زبان ترکی آذربایجانی بر اساس معنی شناسی ساختگرا مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرند. روابط بین واژگان روابط بین مفاهیم نیستند، اما در مورد مفاهیم اظهار شده با نشانه های یکسان یا متفاوت می باشند. بارزترین روابط معنایی که در این تحقیق از آنها سخن به میان می آید، چند معنایی ، هم معنایی ، تقابل معنایی ، شمول معنایی و جزء واژگی می باشند. با توجه به فرهنگ ترکی ـ فارسی داشقین درصد فراوانی هر یک از روابط معنایی فوق بر اساس عوامل پیدایش و انواع آنها مشخص شده اند و در صورت ممکن نشانه های نحوی هر یک مطرح گردیده اند. هدف از طرح چنین تحقیقی آشنایی بهتر با زبان ترکی آذربایجانی و کمک به پژوهشگران و زبان شناسان و معلمان دو زبانه و افراد علاقه مند به این موضوع از شاخه زبانشناسی می باشد.