نقش آفرینی فعالیت های گردشگری بر نظا م کاربری اراضی شهری مطالعه موردی شهر همدان

امروزه با افزایش امکانات زندگی مثل وسایل حمل و نقل زمینی، هوایی، دریایی و افزایش اوقات فراغت درآمد و طول عمر مردم، افراد بیش از هر زمان دیگری به گردش و مسافرت می پردازند؛ به ویژه ساکنان نقاط شهری، بدلیل آلودگی شهرها و مشکلات ناشی از زندگی ماشینی بیشتر به طبیعت و نقاط آرام در نواحی اطراف شهر علاقمند هستند. در نتیجه، امروزه توسعه گردشگری اثرات مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی و محیطی بر جای گذاشته است. از جمله اثرات مثبت اقتصادی گردشگری در نواحی شهر می توان به ایجاد تنوع بخشی به فعالیتهای اقتصاد شهری اشاره کرد (خانیا ، 21،1384). گرچه بطور کلی اثرات مثبت اقتصادی گردشگری مورد تأثیر است ولی بسیاری از محققین معتقدند که گردشگری معمولاً هزینه های اقتصادی جامعه میزبان نظیر افزایش قیمت کالا و خدمات، افزایش کاذب قیمت زمین، افزایش هزینه زندگی، برگشت کم سرمایه، فصلی بودن فرصتهای شغلی و جابجایی در اشتغال افراد بومی را موجب می گردد. (رضوانی، 18:1374) معمولاً در مرحله اولیه توسعه گردشگری، فواید اقتصادی بیشتر نمود پیدا می کند ولی توسعه در مقیاس انبوه و کنترل نشده، هزینه های اجتماعی و محیطی نیز جلوه گر می شوند. بر اساس تحقیقات انجام گرفته، توسعه گردشگری ممکن است آثار منفی محسوب شوند. بدین ترتیب همانطور که فوایدی از توسعه گردشگری بر نواحی شهری حاصل می شود توسعه نامناسب آن نیز زیانها و آثار منفی در پی خواهد داشت. شهر همدان مرکز استان همدان بعنوان یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان و دروازه تمدن ایران با دارا بودن جاذبه های طبیعی و تاریخی، از بسیار پیش از این مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. گسترش جریانهای گردشگری در این شهر توام با فقدان برنامه ریزی و مدیریت کار آمد اثرات مثبت و منفی اقتصادی و محیطی را در پی داشته است. هم اکنون این شهر با مسائلی نظیر تغییرات شدید کاربری اراضی و پیامدهای اکولوژیکی آن، ساخت و سازهای بی رویه، افزایش قیمت اراضی به صورت کاذب و بورس بازی آن، افزایش نابرابری اقتصادی، اجتماعی در بین ساکنین شهر، آلودگی صوتی، تخریب حریم منابع طبیعی روبرو گردیده است. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثرات فعالتیهای گردشگری بر کاربری اراضی شهر همدان می باشد. با توجه به چنین ملاحظاتی این پایان نامه در پنج فصل تنظیم گردیده که در فصل اول به طرح کلی تحقیق و جامعه آماری مورد مطالعه اشاره می کند. در فصل دوم به مبنای نظری تحقیق در قالب مفاهیم گردشگری و کاربری اراضی، آثار گردشگری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی و عناصر آن و اثر بخشی کاربری های شهر بر فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی مورد بررسی قرار گرفت. در فصل سوم تحقیق، به منطقه مورد مطالعه یعنی شهر همدان پرداخته شد، بدین منظور سعی گردید به موضوعاتی چون جغرافیای طبیعی منطقه مانند: موقعیت جغرافیایی، وضعیت زمین شناسی، وضعیت اقلیمی، منابع آب و پوشش گیاهی، سپس به جغرافیای انسانی منطقه در قالب تعداد جمعیت، ساختار سنی و جنسی، مهاجرت، وضعیت سواد و همچنین وضعیت اقتصادی و در آخر جاذبه ها و امکانات گردشگری شهر همدان پرداخته شود. در فصل چهارم و پنجم تحقیق با استفاده از نرم افزارهای آماری spss و روش های آماری به تبیین، تجزیه و تحلیل اطلاعات و یافته های میدانی و آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته می شود و بر اساس نتایج به دست آمده راهکارهای پیشنهادی بیان می شود. نتایج تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه گردشگران و مردم شهر، گردشگری اثرات اقتصادی مثبتی نظیر افزایش فرصت های شغلی و درآمد، گسترش تأمین خدمات زیر بنایی، افزایش و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصاد شهری و هدفمند شدن تغییر کاربریها در داخل شهر و نیز اثرات منفی نظیر افزایش قیمت کالا و خدمات، افزایش کاذب قیمت زمین، افزایش آلودگی اکولوژیکی و دست اندازی به حریم منابع طبیعی اطراف شهر را موجب شده است.