ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های گندم بهاره به بلایت فوزاریومی سنبله در محیط کشت و مزرعه

بلایت فوزاریومی سنبله از بیماری های مهم گندم در سراسر جهان است که علاوه برکاهش عملکرد باعث کاهش کیفیت دانه ها و آلودگی آنها به مایکوتوکسین ها می شود. اصلاح برای ایجاد واریته های مقاوم از موثرترین روش های کنترل این بیماری محسوب می شود. سی ژنوتیپ گندم بهاره در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور مطالعه عملکرد، یک بخش سالم به عنوان شاهد در مقابل بخش آلوده مورد ارزیابی عملکرد قرار گرفت. درصد وقوع بیماری، شدت بیماری، درصد دانه های آلوده و شاخص حساسیت به تنش برای کاهش عملکرد (ssi) به ترتیب به عنوان شاخص های نوع اول تا چهارم بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص بیماری و شاخص isk به عنوان شاخص هایی مرکب از انواع مقاومتی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. همبستگی مثبت معنی داری بین تمامی شاخص های مورد ارزیابی برای مقاومت مشاهده شد. دیاگرام دوبعدی شاخص های درصد وقوع بیماری، شدت بیماری و درصد دانه های آلوده دو به دو در مقابل یکدیگر رسم شد و واکنش ژنوتیپ های از نظر مقاومت های نوع اول تا سوم با یکدیگر مقایسه شد. تجزیه به مولفه های اصلی به منظور رسیدن به یک شاخص خلاصه شده از چهار نوع مقاومتی انجام شد و مولفه ی اول که حدود 79 درصد تغییرات حساسیت ژنوتیپ ها را توجیه می کرد به عنوان مولفه ی حساسیت نام گذاری شد. شاخص isk به عنوان شاخص مناسب تری برای ارزیابی مقاومت در مزرعه تشخیص داده شد. در این پژوهش همبستگی منفی معنی داری بین صفات مورفولوژیک ارتفاع بوته و طول پدانکل با مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله مشاهده شد. با وجود عدم مشاهده همبستگی معنی دار بین مقاومت و تراکم سنبلچه، دیاگرام دوبعدی مولفه ی حساسیت در مقابل تراکم سنبلچه نشان داد که ژنوتیپ های با کمترین تراکم سنبلچه در این پژوهش از ژنوتیپ های مقاوم به این بیماری هستند. شاخص های ارزیابی مقاومت به توکسین دی اکسی نیوالنول (don) در محیط کشت حاوی توکسین شامل دو شاخص جوانه زنی و طول کولئوپتیل با شاخص های ارزیابی مقاومت در مزرعه مورد بررسی قرار گرفتند و همبستگی مثبت و معنی داری بین شاخص های مقاومت در مزرعه و محیط کشت مشاهده شد. دیاگرام دوبعدی مولفه ی حساسیت در برابر دو شاخص مقاومت در محیط کشت رسم شد و مشخص شد واکنش تعدادی از ژنوتیپ ها از نظر هر یک از شاخص های مورد ارزیابی در محیط کشت با واکنش آنها در برابر بلایت فوزاریومی سنبله در مزرعه مشابه است و برخی از ژنوتیپ ها با وجود واکنش مقاومت در محیط کشت در برابر توکسین don، در مزرعه به عنوان ژنوتیپ های حساس طبقه بندی شدند. شاخص طول کولئوپتیل به عنوان شاخص مناسب تری برای ارزیابی مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله تشخیص داده شد.