ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات سطحی سواحل شمال شرقی تنگه هرمز (بنادر سیریک و جاسک) و تعیین منشأ احتمالی آن

چکیده آلودگی محیط زیست از جمله معضلات اصلی جوامع مدرن و در حال توسعه است. تأثیرات سوء ورود فلزات سنگین به زنجیره غذایی از دیرباز مورد توجه بسیاری از محققین بوده است. با توجه به نقش استراتژیک تنگه هرمز در نقل وانتقال نفت دنیا، آلودگی محیط دریایی این منطقه به انواع آلاینده ها از جمله فلزات سنگین دور از انتظار نیست. در این تحقیق آلودگی فلزات سنگین در رسوبات سطحی بنادر سیریک و جاسک (واقع در سواحل شمال شرقی تنگه هرمز) مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور با همکاری پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، نمونه برداری از رسوبات 16 ایستگاه واقع در اعماق 5 و 10 متری آب در بنادر سیریک و جاسک انجام گرفت. خصوصیات رسوب شناسی از قبیل دانه بندی، ph، چگالی و غیره رسوبات سطحی مناطق مورد مطالعه با استفاده از روش های استاندارد مشخص گردید. برای تعیین غلظت فلزات سنگین از روش icp-ms استفاده شد. داده های بدست آمده از آزمایشات مختلف مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و با رسم نمودار در محیط excel 2003، تغییرات غلظت عناصر در ایستگاه های مختلف سیریک و جاسک نشان داده شد. همچنین برای نمایش بهتر توزیع این فلزات در اعماق 5 و 10 متری آب و مقایسه آنها منحنی های هم غلظت آنها توسط نرم افزارsurfer در این مناطق رسم گردید. با استفاده از روش های زمین آماری و با در نظر گرفتن مطالعات کانی شناسی و زمین شناسی منطقه و همچنین کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه منشأ فلزات سنگین در رسوبات مشخص گردید. میانگین غلظت cr, mn, v ,ni, pb ,hg ,as به ترتیب بر حسب ppm در سیریک معادل 29/5، 03/0، 44/10، 33/97، 25/34، 63/665، 25/70 و در جاسک به ترتیب بر حسب ppm معادل 52/4، 03/0، 03/13، 4/97، 12/39، 87/637، 5/67 اندازه گیری گردید. همچنین غلظت آهن بر حسب درصد در سیریک و جاسک به ترتیب معادل 45/2 و 88/2 اندازه گیری شد. مقایسه غلظت عناصر در سیریک و جاسک نشان داد که میانگین غلظت آرسنیک، منگنز و کروم در رسوبات سطحی سیریک و میانگین غلظت جیوه، سرب، نیکل، وانادیوم و آهن در رسوبات سطحی جاسک بیشتر می باشد. محاسبه فاکتور آلودگی نشان دهنده آلودگی کم تمام فلزات مورد بررسی (غیر از نیکل) در رسوبات سطحی سیریک و جاسک است. فاکتور آلودگی نیکل (42/1) به آلودگی متوسط این عنصر در این منطقه و احتمال بیشتر وجود آلودگی نفتی در این مناطق اشاره دارد. محاسبه درجه آلودگی ایستگاه ها نیز حاکی از آلودگی کم ایستگاه های مورد مطالعه می باشد. بررسی منشأ فلزات در رسوبات نشان داد که منابع مختلف زمینی و انسانی در حضور این فلزات در رسوبات منطقه نقش اساسی داشته اند.