مطالعه لیمنولوژیکی و ساختار جمعیتی بی مهرگان بزرگ کفزی رودخانه سزار (منطقه دورود) به عنوان شاخص زیست - بوم شناسی و آلودگی آب

این بررسی به مدت یک سال از فروردین ماه 1387 لغایت اسفند ماه 1387 در رودخانه سزار، استان لرستان (منطقه شهرستان دورود) به انجام رسید. در مسافت حدود 30 کیلومتر، 9 ایستگاه مطالعاتی تعیین و به صورت ماهانه از بی مهرگان بزرگ کفزی و نیز آب رودخانه به منظور تعیین برخی پارامتر های فیزیکی و شیمیایی شامل دمای آب، اکسیژن محلول، سختی کل، دبی، ph، bod5، tds، tss، هدایت الکتریکی (ec)،po4 ، nh4، no2و no3 نمونه برداری به عمل آمد. نمونه برداری از کفزیان توسط دستگاه سوربر و با سه تکرار از هر ایستگاه انجام شد. داده های بی مهرگان بزرگ کفزی به صورت شاخص های ساختار جمعیتی ماکروبنتوز شامل غنای کل، غنای ept ، ept/chir، شاخص تنوع شانن( h´)، شاخص زیستی در حد خانواده هیلسنهوف(hfbi)، گروه های تغذیه ای و ارزش زیست شناختی(z) خلاصه گردید. بر اساس نتایج شاخص هیلسنهوف، درجه آلودگی آلی در ایستگاه های مطالعاتی در سه طبقه کیفی مناسب، نسبتاً ضعیف و ضعیف قرار گرفت. تأثیرات بیان شده ناشی از آلودگی، بر کلیه شاخص ها در فصول گرم سال بیشتر بود. نتایج حاصل از گروه های تغذیه ای نشان داد که بی مهرگان بزرگ کفزی پنج گروه تغذیه ای gatherer/collector، filter/collector، scraper، shredders و predators را تشکیل می دهند. گروه های تغذیه ای gc و fc نسبت به سایر گروه ها در تمامی ایستگاه های مطالعاتی از بیشترین فراوانی نسبی برخوردار بودند. حداکثر مقدار شاخص تنوع شانن در ایستگاه 4، برابر 2/66 و حداقل آن در ایستگاه 7، برابر 1/08 بود. حداکثر غنای کل در ایستگاه 4، برابر 28 و حداقل آن در ایستگاه7، برابر 5 بود. حداکثر مقدار غنای ept در ایستگاه 1، برابر 9 و حداقل آن در ایستگاه 2، برابر2 بود. حداکثر مقدار ept/chir در ایستگاه 4، برابر 26 و حداقل آن در ایستگاه 2، برابر 0/05 بود. به طور میانگین در مدت بررسی، درجه حرارت آب بین 4/8و 26/7 درجه سانتیگراد، اکسیژن محلول بین 7/8 و 9/1 میلی گرم در لیتر، ph بین 7/5 و 8/13، دبی بین 0/0126 و 14 مترمکعب در ثانیه، bod5 بین 3/5 و 6/6 میلی گرم در لیتر، سختی بین 193/5 و 221/25 میلی گرم در لیتر، هدایت الکتریکی بین 440/6 و 772 میکروموس بر سانتی متر، tds بین 225/1 و 386/1 میلی گرم در لیتر، tss بین 95/25 و 139 میلی گرم در لیتر، فسفات بین 0/042 و 0/116 میلی گرم در لیتر، آمونیوم بین 0/42975 و 0/7285 میلی گرم در لیتر، نیتریت بین 0/0055 و 0/008 میلی گرم در لیتر و نیترات بین 9835/0 و 1/2165 میلی گرم در لیتر بود. پردازش داده های مربوط به ماکروبنتوزهای شاخص در ایستگاه های مطالعاتی با توجه به سیستم ساپروبی و ارزش زیست شناختی نشان داد که متوسط توان تولید در این منطقه 305/4 کیلوگرم در هکتار در سال است. در اسفند ماه با میزان تولید کل 396/7 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین توان تولید و در مهر ماه با تولید کل 221/3 کیلوگرم در هکتار دارای کمترین توان تولید است. از نظر مجموع فراوانی ماکروبنتوزها، از بیشتر به کمتر شامل فصل زمستان، بهار، پاییز و تابستان می باشد. از نظر ارزش زیست شناختی، تابستان دارای بیشترین ارزش زیست شناختی در تمامی ایستگاه های مطالعاتی نسبت به فصول دیگر بود. در ماه شهریور و مهر با کاهش بیش از حد دبی آب و اثرات آلوده کننده های متمرکز و غیر متمرکز در ایستگاه های 2، 3، 6، 7 و 8، توان تولید به دلیل ارزش زیست شناختی بیش از 2/5 مورد ارزیابی قرار نگرفت.