استفاده از فنولوژی وابسته به دما در تهیه مدل پیش آگاهی کرم سیب

شناخت عوامل موثر در رشدونمو کرم سیب cydia pomonella (linnaeus) و به کارگیری این عوامل در مدل های پیش آگاهی، امکان تعیین مناسب ترین زمان اعمال روشهای کنترل و افزایش موفقیت در برنامه های مدیریت آن را فراهم می کند. در این پژوهش نرخ رشدونمو و پارامترهای دموگرافیک کرم سیب در دماهای 10، 14، 20، 25، 27، 30، 33 و 35 درجه سلسیوس بررسی شد. یافته های حاصل وجود رابطه ای غیرخطی بین دما و نرخ رشدونمو را نشان داد. به منظور توصیف روند رشدونمو در دماهای مختلف، تعیین آستانه های پایین و بالای دما و دمای بهینه رشدونمو، 18 مدل غیرخطی ارزیابی شدند. در کنار مدل های غیرخطی، دو مدل خطی نیز برای تعیین نیاز گرمایی مراحل مختلف رشدی کرم سیب و برآورد آستانه پایین دما استفاده شدند. از بین مدل های غیرخطی، مدل پلی نومیال بیشترین برازش را روی مقادیر مشاهده شده نرخ رشدونمو داشت. این مدل ضمن شبیه سازی نزدیک به واقعیت رشدونمو کرم سیب در گستره دمایی 14 تا 33 درجه سلسیوس، دمای بهینه رشدونمو مراحل مختلف نابالغ کرم سیب را از 29/76 تا 30/60 درجه سلسیوس برآورد کرد. آستانه پایین دما برای رشدونمو کرم سیب با استفاده از مدل بریر-1، از 8/68تا 9/64 درجه سلسیوس برای مراحل مختلف رشدی کرم سیب برآورد شد. آستانه بالای دما نیز برای رشدونمو مراحل مختلف نابالغ کرم سیب با استفاده از مدل بریر-2 از 33/39 تا 34/44درجه سلسیوس تخمین زده شد. در بین مدل های خطی مورد بررسی، مدل خطی ایکموتو وتاکائی توانست آستانه پایین دما و نیاز دمایی مراحل مختلف نابالغ کرم سیب را با دقت بیشتری برآورد نماید. بر اساس این مدل نیاز گرمایی مراحل زیستی تخم، لارو، شفیره و کل دوره نابالغ کرم سیب به ترتیب 79/80، 312/60، 232/03 و 615/32 روز-درجه برآورد شد. نرخ بقاء سنی کرم سیب در دماهای مورد مطالعه متفاوت بود. پارامترهای دموگرافیک کرم سیب نیز در دماهای 20، 25، 27 و 30 درجه سلسیوس اختلاف معنی داری داشتند. بیشترین مقدار نرخ خالص تولیدمثل (r0)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (?) به ترتیب 18/28 (نتاج ماده/ماده)، 0/08 (نتاج ماده/ماده/روز) و 1/08در دمای 27 درجه سلسیوس بود. کوتاهترین میانگین طول نسل (t)، 50/33 روز بود که در دمای 30 درجه سلسیوس و کمترین زمان برای دو برابر شدن جمعیت (dt)، 90/8 روز در دمای 27 درجه سلسیوس بدست آمد. همچنین در این تحقیق مدل های غیرخطی به منظور توصیف نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ بقاء و باروری سنی کرم سیب در دماهای مورد بررسی استفاده شد. براساس یافته های آزمایشگاهی به منظور ارائه مدل فنولوژیک برای پیش آگاهی کرم سیب بررسی های صحرایی از سال 1386 تا 1387 در منطقه مراغه واقع در استان آذربایجان شرقی انجام شد. در این بررسی نوسانات جمعیت هریک از مراحل زیستی کرم سیب از زمان ریزش گلبرگهای سیب تا زمان برداشت محصول بر اساس برنامه نمونه برداری ثبت شد. از سوی دیگر تغییرات دمای محیط نیز در باغ مورد بررسی به طور ساعتی به وسیله دماسنج الکترونیکی در همان دوره زمانی تعیین شد. سپس بر اساس آستانه های دمایی تعیین شده در آزمایشگاه، زمان فیزیولوژیک لازم برای هر یک از مراحل زیستی کرم سیب بر اساس ساعت- درجه و روز- درجه به عنوان مدل فنولوژیک وابسته به دما تعیین شد. این مدل توانست زمان ظهور هر یک از مراحل زیستی آفت را برای اتخاذ تصمیمات لازم در برنامه مدیریت تلفیقی آن پیش بینی کند. از سوی دیگر بررسی های انجام شده فعالیت دو نسل کرم سیب را در منطقه مورد بررسی مشخص کرد.