تاثیر عوامل اقلیمی بر مواد موثره نسترن کوهی (rosa canina l.) در جنوب غرب ایران

نسترن کوهیl.) (rosa canina متعلق به تیره رزاسه، یکی از منابع مهم ویتامین c در میان گیاهان محسوب می شود. مواد موثره این گیاه سبب کاهش اسید اوریک و معالجه ناراحتی های ناشی از نقرس می گردد و روغن دانه های آن موارد استفاده فراوانی در صنایع آرایشی و بهداشتی دارد. فاکتورهای اقلیمی بویژه عرض جغرافیایی، ارتفاع محل، درجه حرارت، شدت نور، بارندگی و خصوصیات خاک، تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره می گذارد. به منظور مطالعه تأثیر اقلیم بر صفات مورفولوژیکی و کمیت و کیفیت مواد موثره میوه نسترن کوهی در جنوب غرب ایران، 5 منطقه سمیرم (استان اصفهان)، کیار و گردبیشه (استان چهارمحال و بختیاری)، یاسوج و میمند (استان کهگیلویه و بویراحمد) که بیشترین پراکنش این گیاه را داشتند، انتخاب گردیدند. طی سال های 86-85، مراحل فنولوژیکی گیاهان ثبت، و میوه ها در مرحله رسیدن برداشت شدند. صفات مورفولوژیکی میوه شامل طول، عرض، وزن، درصد گوشت، ضخامت گوشت، نسبت طول به عرض و گوشت به بذر در آزمایشگاه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس داده های حاصله، وجود تفاوت معنی دار در صفات طول، وزن، ضخامت گوشت، درصد گوشت و نسبت گوشت به بذر میوه های رشد کرده در مناطق مورد مطالعه را تأیید نمود. میزان ویتامین c میوه ها با دستگاه hplc، و ترکیبات فنولیکی، قندهای محلول و کارتنوئیدها با دستگاه اسپکتروفوتومتر اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که اختلاف معنی داری در میزان ویتامین c، مجموع ترکیبات فنولیکی و قندهای محلول میوه های مناطق مورد مطالعه وجود داشت. حداکثر میزان ویتامین c و قندهای محلول در منطقه گردبیشه و حداکثر میزان ترکیبات فنولیکی در مناطق میمند و سمیرم بدست آمد. میزان کارتنوئیدها در مناطق سمیرم، یاسوج و کیار که از ارتفاع بالاتر و متوسط دمای سالیانه پایین تری برخوردار بودند، بطور معنی داری بیشتر بود. تجزیه اسیدهای چرب بذر و میوه با دستگاه کروماتوگرافی گازی (gc) انجام شد. حداکثر میزان اسیدهای چرب غیراشباع بذر در مناطق سمیرم و گردبیشه بدست آمد. حداکثر میزان اسیدهای چرب غیراشباع میوه در مناطق سمیرم، یاسوج، کیار و گردبیشه حاصل شد. میزان عناصر معدنی میوه نیز در مناطق مورد مطالعه متفاوت بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل اقلیمی تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره و نیز صفات مورفولوژیکی میوه های نسترن کوهی 5 منطقه مورد مطالعه داشتند.