اثر مکشهای مختلف خاک بر روی رشد و محصول گلرنگ

بمنظور تعیین اثرات کمبود آب بر روی گلرنگ ، مکشهای مختلف خاک روی این گیاه در شرائط گلخانه آزمایش شد. خاک گلدانها از نوع لمونی بود که قبلا" با کود حیوانی به نسبت 1:3 (3 خاک و 1 کود حیوانی) مخلوط شده بود. تعداد هشت بذر گلرنگ از واریته محلی اراک ، 2811 در هر گلدان کشت گردید که گیاهان بوجود آمده بعد از دو هفته تنگ گردیده و به دو گیاه در هر گلدان تقلیل یافتند. آزمایش دارای یک طرح کاملا" تصادفی با 5 تکرار بود. تیمارها عبارت بودند از شش مکش مختلف خاک بصورت : -1.3، -1، -3، -5، -8 و -12 بار که به محض تنگ شدن شروع گردیدند. تعیین مکشهای خاک هر روزه توسط تانسیومتر و بلوکهای گچی که در عمق بیست سانتی متری هر گلدان نصب شده بودند، انجام میگرفت . در تمام مدت آزمایش ، درجه حرارت و رطوبت نسبی گلخانه بوسیله دستگاه ترموهیدرو - گراف ثبت و اندازه گیر میشد. گلرنگها در دو زمان مختلف یعنی نیمی از گلدانها درست بمحض باز شدن گلها و نیمی دیگر بعد از رسیدن کامل برداشت شدند. نتایج قسمت اول (رشد سبزینه ای نشان داد که کلیه خصوصیات اندازه گیری شده، یعنی وزن خشک برگ ، ساقه، طبق گل، ریشه و نیز سطح برگها، ارتفاع گیاهان، تعداد طبقها و شاخه ها همزمان با زیاد شدن مکش در خاک ، کم میشود. اگرچه در بین مکشهای مختلف آماری در مورد وزن خشک ریشه ها وجود نداشت ، ولی این موضوع همراه با نتایج بدست آمده در مورد نسبت ریشه به ساقه که در اثر کم آبی زیاد شده، نشان داد که ریشه ها حساسیت کمتری نسبت به ساقه در مقابل کم آبی دارند. بنظر میرسد که سطح برگها و ارتفاع گیاهان، حساسیت بیشتری داشته اند. ارتفاع گیاهان در شرایط مکش -1.3 و -1 با تقریبا" 42 درصد بلندتر از تیمارهائی با مکش -12 بار بودند، همچنین سطح برگ آنها 500 درصد بیشتر بود. علت حساسیت بیشتر این دو خصوصیت را احتمالا" میتوا به خاطر کم شدن فشار لازم جهت انبساط سلولها دانست . در مرحله دوم برداشت نیز تغییراتی بصورت آنچه در مرحله اول دیده شد، مشاهده گردید. وزن خشک برگ ، ساقه، طبق گل، ریشه، نسبت ریشه به ساقه و همچنین ارتفاع گیاهان، سطح برگها، تعداد شاخه و گل، هرچه میزان آب درون خاک گلدانها کمتر شد، کاهش معنی دار پیدا کردند. در این مرحله، ارتفاع گیاهان در گلدانهائی با مکش -1.3 و -1، به ترتیب 33 و 27 درصد تقریبا" بیک میزان در مقابل خشکی کاهش میافتند میتوان استنباط کرد که خشکی خاک تاثیری در تبدیل شاخه به گل نداشته است . در میان اجزاء محصول (yield component)، تنها درصد روغن در دانه گلرنگ حساسیتی نسبت به تغییر مکش خاک نشان نداد. اینطور نتیجه گیری شد که با مقدار روغن در دانه نسبت به کم آبی مقاوم بوده و یا بعلت تبدیل سریع نشاسته به شکر، که باعث ازدیاد مواد اولیه روغن میگردد، تغییر مهمی در آن دیده نمیشود. بهرحال، هرچه مقدار آب در خاک گلدانها کمتر شد، تعداد دانه گل، در وزن هزار دانه و وزن دانه ها در هر گل کاهش آماری پیدا کردند. احتمال میرود که این کاهش تا حدودی بخاطر کم شدن تعداد و سطح براکته ها در هر گل باشد. بطورکلی نتایج آزمایش در هر دو مرحله نشان داد که در تمام حالات اختلاف آماری بین مکشها -1.3، -1 بار وجود نداشته و این بیشتر بخاطر مقاومت نسبی گلرنگ به کم آبی است ، همچنین نشان داده شد که خصوصیات مختلف گلرنگ در مقابل کم آبی یکسان تغییر نکرده، بلکه بعضی حساسیت بیشتر و بعضی کمتر دارند.