حافظ و خاقانی(بحثی درتاثیرپذیری حافظ از خاقانی)

خاقانی شاعری است آگاه و توانا که شعر وی امتیازاتی خاص دارد. وی در سرودن بیشتر موضوعات شعری ، موفق بوده است. بیشترین شهرت وی به سبب داشتن قصاید عالی و غرا است. دقت و باریک بینی خاقانی در محسوسات ، در خور توجه است و همین ریزه کاریها، گاه شعر وی را از اعتدال و انسجام خارج و مفهوم شعر وی را دشوار و دیرفهم می سازد. با این همه ، از قدرتی که در توصیف مناظر و کشف حقایق دارد، هرگز کاسته نشده است. وی می کوشد تا معانی ساده را در قالب الفاظ عالمانه و تعبیرات مخصوص به خود عرضه کند. این ویژگیها در قصاید وی مشهود است . اما در سرودن غزل، زبان وی نرمتر و ساده تر می شود. وی درتحول و تکامل غزل فارسی نیز سهیم بوده و مانند سنایی، سعدی و مولانا و حافظ توجه شاعران بعد از خود را جلب کرده است. سعدی، مولانا و حافظ هر کدام به گونه ای به آثار و سروده های وی نظر داشته اند. تاثیر حافظ از شعر خاقانی- و از جمله از غزل وی- قابل توجه است. حافظ از لحن و موضوعات غزلی خاقانی بهره ها بده است. بسیاری از غزلهای حافظ دراستقبال از غزلهای خاقانی است. گاه این استقبال عینا از وزن یا قافیه یا ردیف است و گاهی با تغییر و تصرفی زیبا توام است . حتی حافظ دراستعمال برخی صنایع ادبی نظیر ایهام تناسب به اشعار خاقانی نظر داشته است. همچنین برخی لغات و ترکیبات و مضامین را از شعر خاقانی به وام گرفته است، به عنوان مثال ترکیب سیه کاسه را از خاقانی اقتباس کرده است و دلیل آن یکسان بودن نوع و کاربرد آنها در دو دیوان است. حتی حافظ مصرعی از شعر خاقانی را تضمین کرده است. در زمینه سبک و جهان بینی نیز مشابهت هایی در سخن دو شاعر وجود دارد و ما درفصل مربوط ، سعی کرده ایم تا وجوه تشابه و تفارق را نیز مشخص سازیم. در زمینه های کلی شعر همچون مفاخره، مدیحه، مبارزه با زهدریایی و برخورد دو شاعر با حسدورزان نیز قراینی وجود دارد که احتمال تاثیرپذیری را بیشتر می کند. مجموع این عوامل ، همراه با شواهد و قراین، حدس نظر داشتن حافظ به خاقانی را قوت می بخشد و احتمال توارد را در این زمینه ضعیف می سازد.