بررسی رابطه بین نرخهای ارز و تورم مطالعه موردی برای اقتصاد ایران طی دوره 1378 -1338

امروزه بدلیل تغییر و تحولات عمیق در نظامهای ارزی، متغیر نرخ ارز بیش از گذشته بعنوان عامل کلیدی و مهم در سیاستگذاری اقتصادی خودنمائی می کند بخصوص زمانی که اثرگذاری و اثرپذیری نوسانات آن بر تورم از مباحث رایج اقتصادی شده است. بنابراین در این تحقیق مابه ((بررسی رابطه بین نرخهای ارز و تورم)) می پردازیم. ضرورت چنین تحقیقی از دو بعد متفاوت و مهم قابل تشریح می باشد: از یک طرف با توجه باینکه تورم بعنوان یک معضل اقتصادی مورد توجه بوده و همواره در نظر است که علل متعددی که ممکن است منجر به بروز این پدیده و معضل اقتصادی شود، مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد و از طرف دیگر با توجه به اهمیت بیش از حد نوسانات نرخ ارز و تاثیرات فوق العاده این نوسانات بر انتظارات مردم که شتاب دهنده تورم است. یکی از مهمترین اهداف این تحقیق بررسی تورم زائی نوسانات ارزی و یا عدم تورم زائی این نوسانات و شدت آن و تعیین مسیری که در آن سیاستهای ارزی موجب تاثیرات تورمی کمتری در جامعه شود، همچنین بررسی تاثیرپذیری نرخ ارز از تورم با شاخصهای مختلف آن می باشد. بنابراین فرضیات مطرح شدن در این تحقیق به قرار ذیل است: نوسانات نرخهای ارز اثرات تورم زا در اقتصاد ایران داشته است، تورم باعث نوسانات نرخ ارز می شود شدت اثر نوسانات نرخهای ارز بر تورم با تعاریف مختلف شاخص قیمت متفاوت است، هرچه نسبت واردات در تولید ناخالص داخلی بیشتر باشد تورم بیشتر می شود (تاثیرپذیری زیاد سطح قیمتها از نرخهای ارز در نتیجه بالا بودن نسبت واردات در تولید ناخالصی داخلی). حدود تحقیق از لحاظ مکانی به اقتصاد ایران و از نظر زمانی به سالهای (1378 - 1338) مربوط است. کلیه متغیرهای مرتبط به تحقیق (ماهانه و سالانه) بصورت ریال یاز سالنامه آماری سازمان برنامه و بودجه و آمار نامه بانک مرکزی جمع آوری شده و کلیه مراحل تحقیق کتابخانه ای بوده و برای برآورد الگوها از برنامه نرم افزاری ‏‎eviwes‎‏ استفاده شده است. برای بررسی هرچه بهتر رفتار نرخ ارز و اثر آن بر تورم از سه سناریو استفاده شده: سناریو اول - سریهای زمانی سالانه (1378 - 1338)، سناریو دوم - سریهای زمانی ماهانه (1378 - 1370) (108 مشاهده) و سناریو سوم - سریهای زمانی روزانه (1374 - 1372) که نتایج ذیل حاصل شد در مورد همگرایی بلندمدت و کوتاهمدت مشاهده شد که نرخ ارز بازار آزاد و نرخ ارز رسمی با تورم همگرا می باشند ولی شدت همگرائی با شاخصهای قیمتی مختلف می باشد که در مورد تورم با شاخص قیمتی کالاهای وارداتی و شاخص بهای عمده فروشی بعلت بالا بودن درجه وابستگی به نرخ ارز، زیاد می باشد. همچنین مشاهده گردید که نرخ ارز بازار آزاد اثر مثبت بر روی تورم داشته و شدت آن در مورد تورم با شاخص بهای کالاهای عمده فروشی، بعلت درجه وابستگی بالای آن به نرخ ارز نسبت به تورم درم مورد دو شاخص دیگر بیشتر بوده است و تورم داخلی فقط در سالهایی که مقدار آن بالا باشد اثرگذار بر رشد نرخ ارز می باشد. مهمترین عامل نوسانات نرخ ارز (بخصوص در سالهای 74 -72) تغییر مقررات و آیین نامه ها و اجرای آنها به روش آزمون خطا می باشد. به همین جهت، به سیاستگذاران اقتصادی پیشنهاد می شود، در هر صورت از اجرای آئین نامه ها و مقررات به روش آزمون و خطا پرهیز کنند (زیرا مشاهده شده که آئین نامه ها و مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی از علل عمده نوسانات نرخ ارز، ایجاد جو تورمی بوده است).