بررسی اثرات سرما بر برخی از ویژگیهای بیوشیمیایی، جوانه زنی، رویش و عملکردی دو رقم کلزای دو صفر ‏‎(brassica napus var. olarahyb. and var. pau.‎‏

با توجه به اهمیت کلزا در تامین روغنی خوراکی کشور در برنامه ریزیهای آینده وزارت جهاد کشاورزی جمهوری اسلامی ایران و خسارات هنگفت وارده در هر سال به این محصول وموسسه بیمه کننده آن (صندوق بیمه محصولات کشاورزی) در برابر صدمات ناشی از سرمازدگی ( به علت برخورد حتمی زراعت کلزای پاییزه با سرما در هر سال)، آزمایشهای زیر برای پی بردن به برخی از تغییرات بیوشیمیایی، رویشی، عملکردی، جوانه زنی و شناسایی برخی از عوامل تعدیل یا تشدیدکننده در اثر سرماه بر دو رقم کلزای دو صفر (ارقام ‏‎pau-c61- olara hyb‎‏) در دو بخش مزرعه ای و آزمایشگاهی در مزرعه تحقیقاتی شرکت فرآورده های روغنی ایران (فریکو) و آزمایشگاههای گروه زیست شناسی دانشگاه تربیت معلم تهران انجام شد. نتایج بدست آمده از گیاهان مزرعه ای و گلدانی نشان داد که بر اثر سرما در برگ و ریشه گیاهان هر دو رقم، غلظت قندهای محلول، پرولین و فعالیت آنزیم پراکسیداز افزایش و غلظت قندهای نامحلول و پروتئین کاهش می یابد که این تغییرات متناسب با میزان سرما است. در گیاهان مزرعه ای، بیشینه تغییرات در تیمار ‏‎f2‎‏ و در گیاهان گلدانی، در تیمار ‏‎t3‎‏ مشاهده شد؛ البته گرچه آهنگ تغییرات غلظت ترکیبات فوق در برگ و ریشه یکسان بود اما مقدار کلی این مواد بجز پر اکسیداز، در برگ بیش از ریشه بود. همچنین، اندازه گیری اجزای عملکرد در گیاهان مزرعه ای نشان داد که بجز شاخص تعداد شاخه در متر مربع، سایر شاخص ها (شامل تعداد غلات در متر مربع، طول هر غلات، تعداد دانه در هر غلاف، وزن هزار دانه محصول و وزن محصول در متر مربع) تغییراتی یافته بودند که همگی در تیمار ‏‎f2‎‏، بیشینه میزان خود را نشان دادند و روند کلیه تغییرات در گیاهان مزرعه ای بصورت ‏‎f4<f1<f3<f2‎‏ و در گیاهان گلدانی ‏‎<t1<t2<t3‎‏ شاهد بود. از سوی دیگر در گیاهان مزرعه ای با توجه به میزان کود اوره دریافتی، میزان کلروفیل ‏‎b,a‎‏ برگ و درصد پروتئین دانه افزایش و درصد چربی دانه کاهش و متناسب با افزایش میزان آبیاری گیاه، طول ریشه های گیاه کاهش یافته است. نتایج حاصل از تیمار کولتیواسیون ریشه نشان داد گیاهانی که در اثر این تیمارها، ابتدا بخشی از ریشه های فرعی خود را از دست داده بودند (مرحله ‏‎b4‎‏) ، پس از مدتی (در مرحله ‏‎bs‎‏) در مقایسه با گیاهان شاهد دارای ریشه های فرعی و فعالیت آنزیم پراکسیداز ریشه بیشتری بودند. همچنین مقایسه ظاهری برگهای گیاهان تیمار شده با گیاهان شاهد نشان دهنده افزایش میزان کار تنوئیدها و آنتوسیانین های برگ در گیاهان تیمار شده بود.نتایج جوانه زنی بذور در دماهای مختلف نشان داد که در محدوده دمای 25 -15 درجه سانتی گراد، درصد جوانه زنی بیش از 95% می باشد (بیشینه جوانه زنی)، در حالیکه خارج محدوده دمای فوق، کاهش محسوسی در جوانه زنی کلزا دیده می شود. بنابراین دمای بهینه جوانی زنی کلزا بین 25 -15 درجه سانتی گراد می باشد.