بازشناسی مفهوم هویت در فضای عمومی شهری (خیابان) نمونه موردی: تهران، خیابان انقلاب

رساله حاضر با طرح سوالاتی درخصوص اینکه هویت چیست و در ربط با محیط های انسان ساخت چه مفهوم و تعبیری دارد؟ هویت به کدام نیاز از نیازهای انسان پاسخ می دهد؟ کدام عوامل در ایجاد هویت محیط های شهری دخالت داشته و فرآیندها و سازوکارهای ایجاد آن چگونه است؟ و بالاخره چه ملاک ها و معیارهایی برای ارزیابی هویت محیط های شهری وجوددارد؟ آغاز گردید. در همین راستا مهمترین اهداف این تحقیق دستیابی به تعریف مشخصی از مفهوم هویت در زمینه فرهنگ خودی، تعیین معیارها و شاخص های ارزیابی و همچنین شناسایی عناصر و عواملی است که ادراک هویت را تسهیل می نمایند. اما اهمیت تحقیق در مقوله هویت، صرفنظر از اهمیت آن به عنوان مقوله ای عام و کلی در اغلب حوزه های معرفت بشری، از اهمیت مقوله هویت محیط انسان ساخت، به عنوان یکی از مهمترین جنبه های کیفی در مباحث انسان - محیطی ناشی می شود. کیفیتی که کمبود و یا نبود آن، چه در بعد جهانی و چه شرایط خاص ایران (بویژه بدنبال تغییر شکل شهرها و یکسانی و شباهت بسیاری از طرحهای نوسازی شهری متاثر از سبک بین الملل و دیدگاههای کارکرد گرایانه جنبش مدرن)، هنوز در فضا و سیمای بسیاری از شهرها محسوس و قابل مشاهده است. درواقع تحقیق حاضر که در جستجوی نوعی ارزش گذاری و تعیین چگونگی و میزان کیفیتی از کیفیات محیط در فرآیند ادراک استفاده کنندگان از آن است، از نوع تحقیقات کیفی و کاربردی است. بعلاوه برای انجام آن نیز از روش تحلیل اکتشافی شامل مراحل تحلیل اسنادی از طریق بررسی و تحلیل متون برگزیده مرتبط با موضوع و تحلیل تجربی با بهره گیری از تکنیک پرس و جو استفاده شده است. اما بلحاظ نظری، مقوله هویت در این رساله بر پایه سه عامل اساسی انسان، محیط و فرهنگ، مطالعه و مصادیق آن نیز در قالب سه عنصر متشکله حس مکان یعنی فعالیت، معنی و ویژگیهای کالبدی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین در مرحله تبیین چهارچوب نظری این تحقیق، معیارها و شاخص هایی نیز به منظور ارزیابی هویت پیش بینی و تعریف شده اند که مبنای تنظیم پرسشنامه و نیز تحلیل یافته های بخش تجربی قرار گرفته اند.یادآور می شود که بر پایه اهم فرضیه های تحقیق، هویت مقوله ای نسبی (غیرمطلق) است که احراز آن به میزانی که فضاهای شهری خودهای جمعی را بازتاب می دهند وابسته است. بعلاوه برخی فضاها و مکان های شهری برغم وجود ضعف های کالبدی از حس هویت قوی ای نیز برخوردارند. در بخش تجربی این رساله، با توجه به نقش و اهمیت خیابان در بین فضاهای عمومی شهری، خیابان انقلاب (تهران) به عنوان یک خیابان اصلی متناسب با اهداف تحقیق به عنوان نمونه موردی انتخاب شد و به عنوان محیطی برای آزمون فرضیه ها و پاسخگویی به پرسش های اساسی یاد شده، مورد بررسی، ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. نتایج یافته های این تحقیق ضمن اثبات فرضیه های تحقیق آشکار ساخت که هویت (تشخیص توام با تمایز) امری نسبی و بیشتر از جنس فعالیت و معنی است تا ویژگیهای کالبدی، کلام آخر آنکه ، هویت که ((خود)) هسته اصلی و جوهره آن است، در ربط با محیط مصنوع، همان خود جمعی است. به عبارت دیگر، هویت محیط مصنوع در حقیقت بازتاب خود جمعی است.