بررسی کتیبه های مجموعه آستان قدس رضوی در دوره صفوی

از جمله بناهای مهم مذهبی دوران اسلامی در ایران مجموعه حرم مطهر امام رضا (ع) در شهر مقدس مشهد می باشد که دارای کتیبه هایی زیبا و نقیس از ادوار مختلف اسلامی است. از مهمترین کتیبه های این مجموعه، کتیبه های متعلق به دوره صفوی می باشد. از آنجا که در دوران صفوی، فرهنگ هنری ایران زمین، وارد دوره جدیدی از شکوه و عظمت گردیده و بدین سبب از پایگاه خاصی در تاریخ هنر ایران برخوردار گشته، لزوم شناسایی و بررسی کتیبه های این دوره مخصوصا در یک مجموعه مهم مذهبی برای دست یافتن به یک شناخت کامل تر و عمیق تر از هنر مذهبی این دوره مشخص می شود.از بارزترین ویژگی های کتیبه های صفوی بررسی شده در مجموعه حرم امام رضا (ع)، غلبه متون مذهبی است که با محوریت مذهب تشیع رنگ و جلای خاصی به خود گرفته و این خود یکی از مهمترین تحولات کتیبه نگاری دوره صفوی نسبت به ادوار قبل از این دوره می باشد. این کتیبه ها از لحاظ مشخصات و ویژگیهای هنری با سایر کتیبه های عصر صفوی به خصوص کتیبه های ابنیه صفوی شهر اصفهان مشابهت دارند.کتیبه های مزبور که در قسمتهای مختلف بناها مانند ایوانها، گنبدها، صفحنها و صفه ها واقع شده اند، غالبا به خط ثلث سفید بر روی زمینه کاشی لاجوردی تحریر یافته اند که این خصوصیت یکی از تحولات مهم کاشیکاری این دوره به مشار می رود. جنس این کتیبه ها اکثرا کاشی می باشد که به دو صورت کاشی معرق و هفت رنگ ساخته شده اند. مضمون این کتیبه ها در بر گیرنده آیات و سوره های قرآنی، احادیثی از ائمه اطهار (ع) و همچون متون مربوط به تعمیر ابنیه ساخته شده ادوار قبل در دوره صفویان می باشد، که توسط هنرمندان معروفی مانند علیرضا عباسی و محمد رضا امامی نوشته شده اند.در مجموع، با توجه به بررسیهای انجام شده بر روی این کتیبه ها می توان گفت که هنر کتیبه نگاری دوره صفوی به مانند سایر شاخه های هنری این دوره، تغییرات و تحولات عمده ای را به خود دیده و هم مضمون و هم سبک نگاری خطوط آنها تحول یافته است.