بانک جهانی و سیاستهای تعدیل اقتصادی ایران (78-1368)

در سال 1368 برای اولین بار پس از انقلاب، برنام توسعه در ایران به اجرا درآمد و اقتصاد ایران با یک چرخش 180 درجه ای از اقتصاد دوران مبتنی بر خودکفایی یا اقتصاد دوران متکی بر دولت دوران مهندس موسوی به اقتصاد با گرایش بازار دوران هاشمی روی آورد. سوال اصلی پژوهش این بود که چه علل و عواملی موجب این جهت گیری جدید اقتصادی گردید؟ یا بعبارتی دیگر سیاستهای تعدیل اقتصادی ایران در دهه 78-1368 تحت تاثیر چه علل و عواملی شکل گرفت؟ فرضیه اصلی این بود که سیاستهای تعدیل اقتصادی ایران تحت تاثیر توصیه های بانک جهانی بوده است. برای اثبات این فرضه ابتدا برنامه ریزی اقتصادی در ایران قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفته است و سپس به چگونگی پیدایش و تشکیل بانک جهانی و صندوق بین المللی پول پرداخته شدهاست و اینکه این دو نهاد مالی بین المللی چه توصیه هایی را جهت اعطای وام به کشورها پیشنهاد می کنند. در خاتمه با بررسی تطبیقی شاخصهای سیاستهای تعدیل اقتصادی ایران در دهه 78-1368 و توصیه های بانک و صندوق در می یابیم که سیاستهای تعدیل اقتصادی ایران تحت تاثیر توصیه های دو نهاد مالی فوق الذکر بوده اند. از موارد انطباق می توان به اصلاح نظام مالیاتی، عقلایی کردن و کاهش سوبسیدها، آزادسازی تجاری، کاهش اندازه بخش دولتی و واگذاری شرکتهای دولتی، خصوصی سازی و ... نام برد. اگر بخواهیم از منافع ریز و درشت حاصل از اجرای برنامه تعدیل چشم بپوشیم و پاسخ را تنها در یک جمله خلاصه کنیم به این نتیجه می رسیم که برخلاف ادعا، هدف نهائی برنامه تعدیل نه کاهش و محو فقر در سایه بهبود اوضاع اقتصادی و وضع زندگی فقرای جهان سومی، بلکه زمینه سازی برای ادغام این کشورها در نظام سرمایه داری جهانی است.