ارزیابی هیدروژئولوژیکی و مدیریت آبخوان قوچان - شیروان با استفاده از مدل عددی ‏‎modflow-2000‎‏

دشت قوچان - شیروان در فاصله تقریبی 130 ‏‎‎‏کیلومتری غرب شهرستان مشهد واقع می باشد. سالیان اخیر به دلیل برداشت بیش از حد چاه های بهره برداری ضمن نامطلوب شدن کیفیت سطح آبخوان نیز بطور مداوم کاهش یافته است . از اینرو ارزیابی هیدروژئولوژیکی و مدیریت آبخوان ضروری به نظر می رسد . ابتدا با توجه به نتایج حاصل از آزمون پمپاژ لاگ زمین شناسی چاه های مشاهده ای و اکتشافی مقاطع زمین شناسی ، هیدروگراف چاه های مشاهده ای ، بررسی های ژئوالکتریک و بازدیده های صحرایی ، ارزیابی هیدروژئولوژیکی دشت در چهار ناحیه انجام گرفت . در ادامه با توجه به عدم ارتباط هیدرولیکی قسمت ابتدا و میانی دشت ( تحت عنوان دشت قوچان) با قسمت انتهایی آن در محدوده برزل آباد و حائز اهمیت بودن قسمت میانی دشت ( منطقه فاروج) تهیه مدل آبخوان قوچان و مدیریت آن مورد بررسی قرار گرفت. با ترسیم شبکه تیسن بر اساس 15 و 23حلقه چاه مشاهده ای و هیدروگراف واحد دشت قوچان نوسانات کم سطح آب دشت در شهریور 1373 و آماربرداری از منایع آب زیرزمینی در سال های ‏‎1369-70‎‏ شرایط پایدار حاکم بر آبخوان مشخص گردید. سپس با در نظر گرفتن مدل مفهومی آبخوان و تهیه کلیه پرونده ه و فایل ها ی ورودی مربوط به آن مدل واسنجی عددی ‏‎modflow-2000‎‏ (از نوع تفاضلات محدود) برای شرایط پایدار با فعال بودن پروسه های مشاهده ، حساست و تخمین پارامتر بمنظور بهینه نمودن مقادیر پارامتر ‏‎k‎‏ و فاکتورهای قابلیت هدایت ‏‎(conductance)‎‏ برای محاسبه جریان ورودی ار مرزها صورت گرفت. در ادامه واسنجی مدل برای شرایط ناپایدار ، ابتدا مقادیر پارامتر ‏‎sy‎‏ بهینه و با ثابت بودن آن در پریودهای بعدی مقادیر پارامتر نفوذ موثر ( تغذیه ناشی از بارندگی و آب برگشت کشاورزی ) بهینه گردید. بر اساس نتایج خروجی مدل در سه سال واسنجی میزان خروج سالانه نسبت به ورودی آن بیشتر می باشدکه با سیر نزولی هیدروگراف واحد دشت قوچان و چاه های مشاهده ای واقع در محدوده مدل مورد تایید می باشد.همچنین بر اساس نتایج واسنجی مدل روند کم آب شدن و خشک شدن تدریجی چاه های بهره برداری از حاشیه های شمالی و جنوبی دشت به طرف جاده ارتباطی قوچان - فاروج (بخصوص در قسمت میانی دشت) می باشدکه با بازدیدهای صحرایی منطقه نیز تایید شد. یک دوره صرفا بدون پمپاژ (دی ماه لغایت اسفند) نیز با توجه به نتایج مدل حاصل گردید که با وضعیت بهره برداری حاکم بر آبخوان مطابقت خوبی را نشان می دهد. در مرحله آخر با توجه به بحرانی بودن وضعیت منطقه بمنظور مدیریت آبخوان قوچان تاثیر ناشی از 50 درصد آب شرب شهرستان قوچان (تنظیمی از محل سد تبارک آباد ) و همچنین مهار 25 درصد حجم سیلاب های حاشیه شمالی و جنوبی دشت برای واسنجی سال سوم مورد بررسی قرار گرفت که تاثیر تعدیل کننده ای بر وضعیت سطح آب زیرزمینی دشت داشته است.