اعلام (اشخاص) و مثنوی معنوی

از آنجایی که مثنوی یک اثر تعلیمی - عرفانی است، شاعر بیشترهمت خود را صرف آن کرده است که با استفاده از قصه ها، رمزها، اسطوره ها و اشارات داستانی اندیشه های عارفانه خود را به آسانی القا کند. پراکندگی و گوناگونی قصه ها و حکایت ها از یک سو و دخل و تصرف عمدی و آگاهانه شاعر در آنها از سوی دیگر، زمینه های حضور و ظهور شخصیت های متعدد را در مثنوی فراهم آورده است که پیوسته به ایفای نقش مشغولند و بعضا بین نقشی که در مثنوی عهده دار می شوند با آنچه که حقیقت تاریخی آنها است، نوعی تفاوت و دوگانگی به چشم می آید که با نتیجه تصرف و ساخته ذهن خلاق و جستجوگر مولوی است و یا برگرفته از روایت های رایج در عصر اوست که در کتب و تذکره های معتبر نیامده است. مولانا مانند اکثر مولفان کتب تعلیمی صوفیانه به صورت قصه و کیفیت استناد آن به شخص معین با وقوع آن در زمان و مکان مشخص نظر ندارد. برای او بیان حکایت که از طریق مکالمه شخصیت ها و اشاره گوینده، روحیه و جنبه های روانشناختی شخصیت ها را افشا می کند و در عین حال باعث جذب توجه و القای لذت به خواننده می شود، بخش بسیار مهمی از کار است که این جنبه بسیار مهم از مثنوی تا به امروز هر چه کمتر محل نظر بوده است، از اینرو اساسا کار این رساله و تحقیق به عنوان ((اعلام اشخاص مثنوی)) بیشتر به ((بررسی شخصیت ها از دیدگاه مولوی)) مبتنی بوده است تا بررسی و معرفی تاریخی آنها، چه ((جز از دیدگاه خاص گوینده نمی توان در زوایای اندیشه او راه یافت و تمتع و التذاذ در آفرینش اهل اندیشه و هنر جز از طریق همدلی با آنها ممکن نیست.))