روابط سیاسی-اجتماعی غزنویان و سلجوقیان از نبرد دندانقان تا پایان سلطنت بهرامشاه (552-4321 ه.ق-1157-1040م)

در این رساله سعی شده تا روابط سیاسی-اجتماعی غزنویان و سلجوقیان از نبرد دندانقان تا پایان سلطنت بهرامشاه غزنوی (552-431 ه.ق) مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان پیش درآمد، نخست روابط طرفین پیش از نبرد دندانقان بررسی شده است این دوره غزنویان در اوج قدرت، به دلیل استبداد بیش از حد سلطان محمود و به ویژه سلطان مسعود، مجال قدرت یابی را به سلجوقیان دادند. روابط سیاسی غزنویان و سلجوقیان از سال 431 تا 552 ه.ق، به سه دوره تاریخی متفاوت تقسیم می گردد. دوره اول از سال 431 تا 451 ه.ق به طول انجامید. در این دوره روابط سیاسی طرفین کاملا خصمانه بود و دولت غزنوی به شدت در پی بازپس گرفتن قلمرو از دست رفته بود. دوره اول از سال 451 تا 511 ه.ق ادامه یافت. در این دوره، صلحی پایدار بر روابط دو دولت حاکم شد و طرفین حقوق یکدیگر را به رسمیت شناختند. اقتدار غزنویان در زمان سلطنت ابراهیم غزنوی (مقارن با سلطنت الب ارسلان و ملکشاه سلجوقی) به اوج خود رسید. دوره سوم از سال 511 تا 522 ه.ق به درازا کشید. در این دوره قدرت سیاسی غزنویان کاملا کاهش یافت که دولت سومی بنام غوریان نیز در این امر موثر بود. در نتیجه روابط کاملا یک طرفه ای بین دو دولت برقرار شد تا حدی که غزنویان به تابعیت سلجوقیان تن دادند. از عوامل اصلی برقراری روابط فرهنگی بین دو دولت غزنوی و سلجوقی در این دوره شاعران بودند. شاعران دربارهای غزنوی و سلجوقی نقش بسیاری در تداوم صلح بین دو دولت ایفا نمودند. عامل مهم دیگری که تاثیر زیادی در برقراری روابط سیاسی و اجتماعی بین دو دولت برعهده داشت دستگاه دیوانسالاری و در راس آنها نهاد وزارت بود.