ارزیابی قابلیت های محیطی کشت گندم دیم - اقلیم شناسی کشاورزی مطالعه مورد کرمانشاه

دیم کاری در ایران از سابقه بسیار طولانی برخوردار است و کشاورزی این مملکت نقش مهمی دارا می باشد. به علت کمبود آب و مشکلات تامین آن در بخش کشاورزی همواره بخش عمده ای از اراضی مناطق خشک و نیمه خشک کشور به محصولات دیم به ویژه گندم اختصاص می یابد. میزان تولید و عملکرد گندم در سطح دیم زارها صرف نظر از ساختمان ژنتیکی گیاه به مدیریت صحیح در بهره وری بهینه از عوامل محیطی به خصوص شرایط آب و هوایی دارد. نکته قابل توجه عملکرد بسیار پائین و پرنوسان گندم دیم در طی سال های متمادی است به طوری که در برخی از سال ها به علت مساعد بودن شرایط آب و هوایی عملکرد بسیار مناسب و در برخی از سال ها نیز به علت نا مساعد بودن شرایط آب و هوایی عملکرد بسیار پائین است. در بین عناصر مختلف هواشناسی دو عنصر بارش و دما نقش بسیار موثرتری در عملکرد گندم دیم دارا می باشد. این تحقیق که به تحلیل اثرات شرایط جوی بر روی عملکرد گندم دیم سرداری در منطقه کرمانشاه - صحنه می پردازد در شش فصل تدوین و ارائه گردیده است، فصل اول، دوم و سوم شامل طرح تحقیق، چارچوب مطالعاتی تحقیق و روش تحقیق بوده در فصل چهارم کلیات طبیعی منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفته و در این فصل نسبت به تحلیل شرایط اقلیم شناسی کشاورزی عمومی (بارش طی یک دوره مشترک 26 ساله برای ده ایستگاه هواشناسی و دما طی دوره مشترک 19 ساله برای چهار ایستگاه) اقدام گردید و فصل پنجم نیز تحلیل شرایط جوی / فتولوژی بر مبنای اطلاعات هشت سال دیده بانی فنولوژی گندم دیم سرداری ایستگاه سرارود کرمانشاه انجام پذیرفت، و در فصل ششم با ترکیب و تلفیق یافته های حاصل از این دو مرحله، نتیجه گیری و آزمون فرضیات به عمل آمد. نتایج حاصل ازاین تحقیق نشان می دهد که علیرغم تامین حداقل بارش سالانه مورد نیاز عملیات دیم کاری یعنی 250 میلی متر در سطح منطقه، میزان توزیع زمانی بارش و تحلیل موزانه آبی (روزانه، هر یک از مراحل رویشی و ینز کل دوره رویشی) نشان می دهد که میزان آب مورد نیاز عملیات دیم کاری در سطح منطقه تامین نگردیده و به جز مرحله جوانه زدن که با آغاز بارش در سطح منطقه مقارن است در سایر مراحل رویشی و کل دوره رویش گیاه با تنش آب و کمبود رطوبت مواجه می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که به علت تاخیر در ریزش های جوی در سطح منطقه آستانه های حرارتی مطلوب گیاه در طی مراحل رویشی جوانه زدن تا پایان خوشه رفتن به میزان 4 تا 5 درجه سانتی گراد پائین تر از حد مطلوب بوده و تنها مراحل گلدهی و رسیدن محصول (شیری شدن، خمیری شدن و رسیدن کامل) از هماهنگی نسبی و خوبی برخوردار می باشند، بررسی واحدهای گرمایی نیز بیانگر این مسئله است که علیرغم تامین شدن نیاز واحدهای گرمائی سالانه یعنی 1600-1400 درجه - روز، نیازهای واحدهای گرمائی گیاه در دوره فصل پائیز تنها در 53 درصد سال ها تامین می گردد. به علت سیر صعودی دما در دوره تجدید رویش در بهار، نیازهای واحدهای گرمائی گیاه با محدودیت مواجه نمی باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به ویژگی های بارش و دما در سطح منطقه می توان به تعیین تاریخ مطلوب برای کاشت گندم دیم دست یافت. از سوی دیگر بارش در طی مراحل رویشی ساقه رفتن، گلدهی و خوشه رفتن بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد گندم دیم سرداری داشته است. به علت وسعت محدود، یکنواختی پارامترهای طبیعی در سطح منطقه مورد مطالعه و به طور عمده عدم امکان ترسیم برخی از نقشه های هم ارزش اقلیمی به علت عدم کفایت ایستگاه های هواشناسی در سطح منطقه، بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی ضرورت نیافت.