ارزیابی نظام توسعه کالبدی شهری و ارایه الگوی مناسب توسعه کالبدی شهر با استفاده از ‏‎gis‎‏ در قالب مدل توسعه پایدار زمین (مطالعه موردی شهر اردبیل)

یکی از مشکلات عمده در برنامه ریزی شهری با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنائی، تعیین جهت مناسب و نحوه گسترش فیزیکی شهر برای جوابگوئی به نیازهای آینده می باشد. از آنجا که گسترش شهر مستلزم تعدیل کاربری زمین است این موضوع باعث کاهش سطح کاربری های دیگر بخصوص زمینهای کشاورزی شده و لزوم ارزیابی و مطالعه عمیق منابع را ضروری ساخته است. در این تحقیق ابتدا اطلاعات مربوط به هیدرولوژی قابلیتهای اراضی، راههای ارتباطی، عوارض توپوگرافی شهر، محدوده شهر در سالهای 1334، 1370 و محدوده پیش بینی شده در سالهای 1383 در طرح جامع اردبیل و نیز اطلاعات مربوط به اراضی سیلابی، اراضی با آبهای زیرزمینی بالا و خطوط گسل که از موانع گسترش شهر به حساب می آیند. از روی نقشه های مربوطه رقومی گردیده و سپس با اعمال ارزشهای مربوط به هر یک از عوامل و تعیین وزن هر یک از آنها در ارزیابی چند عامله به روش ‏‎critic‎‏ اقدام به تعیین پهنه های مناسب قرار گرفته است. همچنین با ‏‎extract‎‏ کردن تصویر حاصل از ارزیابی چند عامله در شکبه سلولی 1000 در 1000 متری، امکان سنجی کاربرد این روش در رابطه با هدایت توسعه آتی شهر مورد ارزیابی قرار گرفته است. با مقایسه پهنه های سه گانه اراضی شهری (محدوده قانونی شهر در سال 1364، اراضی پیشنهادی طرح جامع برای توسعه شهر تا سال 1383 و اراضی ساخته شده در خارج از محدوده قانونی شهر) با تصویر حاصل از ارزیابی چند عامله مشخص می شود که در اراضی داخل محدوده با توجه به ارزشهای مرکزیت و ارزشهای حاصل از شبکه ارتباطی و شیب های هموار، ارزش فاصله از خطوط گسل و استقرار در خارج از منطقه سیلابی ارزش بالایی را در رابطه با توسعه شهر بدست می دهد و با توجه به یکدست بودن اراضی پیرامون شهر، توسعه شهر در این قسمتها نتیجه طبیعی نیاز به زمین برای توسعه شهری بوده است. در اراضی پیشنهادی طرح جامع در خارج از محدوده قانونی شهر، این نتیجه حاصل می شود که در ادامه روند توسعه فیزیکی شهر، در جنوب شهر بوده که این اراضی عمدتا بواسطه داشتن ارزشهای بالا برای توسعه شهر با توجه به شیب مناسب 5-2 درصد قابلیت کم اراضی برای کشاورزی، شبکه راه و خارج بودن از پهنه مربوط به دشت سیلابی و فاصله مناسب از خطوط گسل می تواند نقش عمده ای در هدایت توسعه شهری به این اراضی و پرهیز از توسعه شهر در اراضی با ارزش کشاورزی پیرامون شهر داشته باشد. اراضی ساخته شده در خارج از محدوده شهر که ساخت و سازهای پراکنده را در خارج از محدوده شکل داده اند، عمدتا در اراضی هموار و باارزش کشاورزی شکل گرفته اند. ارزش بالای این اراضی بواسطه نزدیکی به شهر، ارزش فاصله از شبکه ارتباطی، فاصله از خطوط گسل می باشد. با هدایت توسعه شهری در اراضی مناسب خارج از محدوده که با داشتن ارزشهای بالا برای توسعه شهر، که بواسطه نزدیکی به شهر، شیب مناسب و پایین بودن ارزشهای کشاورزی می باشند، امکان جلوگیری از رشد خودروی شهر در اراضی کشاورزی پیرامونی می باشد، ضمن اینکه این توسعه در قالب واحدهای منظم شکل گرفته و از آشفتگی و بی نظمی اراضی ساخته شده که در صورت پیوسته شدن به شهر مشکلات عدیده ای را بوجود می آورند.