تحلیل و ارائه الگوهای سینوپتیکی بارشهای جدید و فراگیر فصل تابستان ایران

مطالعه حاضر سعی در شناسایی عوامل جوی مسبب بارندگیهای شدید و فراگیر فصل تابستان ایران دارد، لذا به تحلیل سینوپتیکی اینگونه بارشها پرداخته و هدف آن شناسایی الگوها و شرایط سینوپتیکی موثر در بروز بارشها و یافتن مدل مناسبی جهت توجیه آنها می باشد. برای انجام این پژوهش، از داده های بارش روزانه و نقشه های فشار ترازهای متفاوت تروپوسفر استفاده شده است. بطوریکه در طی 30 سال دوره مطالعاتی با مقایسه داده های بارشها و نقشه های فشار روزهای شروع و اوج بارشهای شدید و فراگیر و براساس معیارهای از پیش تعیین شده، 9 مورد بارش شدید و فراگیر انتخاب گردید. بررسی و مقایسه شرایط سینوپتیکی حاکم بر روی نقشه های بارشهای انتخاب شده و بررسی بارش معرف هر الگو از یک روز قبل از شروع بارندگی تا خاتمه آن نشان داد که برای وقوع اینگونه بارشها، حضور موج ناپایدار غربی و انتقال رطوبت بوسیله سیستم موسمی و نفوذ زبانه پر فشار و استقرار آن در شمال کشور ضروری می باشد که در این میان امواج غربی نقش مهمی را به عهده دارد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که آرایش سیستمهای فشار بارشهای شدید و فراگیر، تحت دو الگو طبقه بندی می گردند. در الگوی نوع اول، در سطح زمین، نفوذ سیستم پرفشار روی نیمه شمالی کشور و ریزش هوای خیلی سرد از عرضهای شمالی و انتقال رطوبت دریای خزر و دریای سیاه توسط حرکت واچرخندی آن و همچنین نفوذ سیستم کم فشار موسمی و گسترش آن بر روی نواحی وسیعی از کشورمان از طرف جنوب و جنوبشرقی و انتقال رطوبت از اقیانوس هند، خلیج بنگال و دریاهای مجاور با حرکت چرخندی آن، سبب وقوع اینگونه بارشها می باشد. توده هوای گرم و مرطوب موسمی به دو طریق یکی بوسیله صعود همرفتی و دیگری نیز در اثر تماس با توده هوای سرد مستقر در شمال کشور و ادوکشن این دو توده هوا و عبور موج ناپایدار غربی، حالت دینامیکی به خود می گیرد و سبب ایجاد بارندگی می شود. در ترازهای فوقانی تروپوسفر، حضور ناوه امواج غربی با محوری مایل و قرار گرفتن ایران در زیر منطقه همگرایی سیستم مزبور و بلوکه شدن آن بوسیله زبانه های پر ارتفاع آزورز، سبب وقوع ریزشهای جوی شدید و فراگیر و تداوم آن در منطقه مورد مطالعه گردیده است. در الگوی نوع دوم، در سطح زمین نفوذ زبانه سیستم پرفشار از عرضهای بالاتر و استقرار آن روی نیمه شمالی کشور و گسترش رو به غرب سیستم کم فشار موسمی در ایران در ایجاد بارشهای شدید و فراگیر منطقه موثر می باشند. در ترازهای فوقانی تروپوسفر، تغییر مکان بیش از حد پر ارتفاع تبت به سمت غرب محل نرمال خود، عقب نشینی سیستم پر ارتفاع آزورز و خارج شدن آن از ایران، ورود ناوه امواج غربی بر روی ایران و کندی حرکت رو به شرق و حالت ایستایی آن بدلیل ممانعت سیستم پرارتفاع تبت و ریزش هوای سرد به اطراف ناوه، شرایط سینوپتیکی مناسب برای وقوع بارشهای شدید و فراگیر تحت این الگو می باشند.