نحوه کانی سازی احتمالی طلا در توده آذرین آستانه اراک

منطقه آستانه در 3 کیلومتری جنوب غرب آستانه و 43 کیلومتری جنوب غرب اراک در استان مرکزی قرار گرفته است . مهمترین واحد رخنمون دار در منطقه ، گرانیت آستانه به سن اواخر کرتاسه تحتانی ( آلبین پسین ) است که در سنگهای رسوبی دگرگون شده شیل ، ماسه سنگ تریاس فوقانی - ژوراسیک نفوذ کرده و در حاشیه خود هورنفلس ایجاد کرده است . احتمالا بعد از ائوسن تحتانی ، گرانودیوریت ( شیرمزد) در گرانیت آستانه نفوذ کرده است و سپس دایکهای میکروگرانودیوریتی نیز در گرانودیوریت ( شیرمزد ) نفوذ کرده اند. انواع کانی سازی های منطقه آستانه شامل کانی سازی رگه ای ( رگه های کوارتز - سولفیدی ) ، کانی سازی پراکنده بصورت دگرسانی در گرانودیوریت و دایکهای میکروگرانودیوریتی و همچنین بصورت استوک ورک می باشد . منطقه کانی سازی اصلی در کوه شیرمزد قرار گرفته است . کانه های موجود در کانی سازی آستانه شامل کالکوپیریت ، پیریت ، پیروتیت ، بورنیت ، آرسنوپیریت ، طلا ، اسفالریت ، گالن ، ایلمنیت ، روتیل ، شیلیت ، مولیبدنیت ، مارکاسیت ، دیجنیت - کولین - کالکوسیت ، مالاکیت ، آزوریت ، گوتیت ، لپیدوکرسیت ، هماتیت ، تنوریت ، اسکوردیت هستند . کانی باطله اصلی کوارتز است . امتداد اصلی کانی سازی طلا در آستانه شمال شرق - جنوب غرب است و بالاترین مقادیر عیارهای طلای اندازه گیری شده منطبق بر رگه های کوارتز - سولفیدی است . دگرسانی گرمابی فراگیر در منطقه سریسیتی شدن هست . دگرسانیهای دیگر شناخته شده در منطقه شامل کلریتی شدن ، سیلیسی شدن ، کربناتی شدن ، آرژیلیتی شدن هستند. دگرسانی پتاسیمی شدن نیز وجود دارد ولی با کانی سازی مرتبط نیست. براساس پردازش داده های ژئوشیمیایی منطقه ، دوفاز کانی سازی در منطقه رخ داده است . کانی سازی تنگستن در فاز اول و کانی سازی مس ، طلا ، نقره ، آرسنیک و آنتیموان در فاز دوم رخ داده است . از آرسنیک می توان بعنوان یک عنصر ردیاب برای اکتشاف طلا در منطقه استفاده کرد. براساس همراهی طلا با سولفیدهای مختلف و ماهیت سیالات کانه ساز تصور می شود که بخش عمده طلا در منطقه آستانه بصورت کمپلکس بی سولفیدی انتقال یافته باشد و احتمالا عواملی مانند کاهش فعالیت گوگرد و همچنین اکسیداسیون و بمقدار کمتر عامل افزایش ‏‎ph‎‏ باعث ته نشست طلا در دمای بین 220 - 320 درجه سانتیگراد شده اند. کانی سازی مرتبط با سیالات تاخیری ماگمایی که به سمت بالا حرکت می کرده اند در مسیر خود با آبهای جوی اختلاط پیدا کرده اند. ( بدیهی است که اختلاط محلول های ماگمایی با آبهای جوی یک فرض محتمل است و نیاز به بررسی گسترده تری دارد ) سپس سیالات کانه ساز باعث تشکیل رگه های کوارتز - سولفیدی و همچنین دگر سانی دایکهای میکروگرانودیوریتی و گرانودیوریت شیر مزد (سنگ میزبان کانی سازی ) شده اند. بنابراین کانی سازی بعد از جایگیری دایکهای میکروگرانودیوریتی رخ داده است. مقایسه کانی سازی طلای آستانه با تیپهای شناخته شده کانی سازی طلا ، نشانگر تشابه آن با ذخایر اپی ترمالی است که سنگ میزبان آنها نفوذی است و در نهایت می توان کانی سازی طلای آستانه را یک ذخیره اپی ترمال ، سولفیدی زاسیون پائین نامید.