بررسی پیامدهای ضوابط و مقررات گذربندی بر بافت ارگانیک مسکونی

بافت های قدیمی شهری میراث و هویت شهرها را می سازند . آنچه در هسته های مرکزی شهرها بعنوان بافت های ارگانیک می بینیم کم کم و در طول زمان شکل گرفته و به عنوان مجموعه ای که در آن کلیه ارزشهای تاریخی ، معماری و فرهنگی شهر گردهم آمده اند واجد ارزش است . ورود مدرنیسم به ایران با اجرای طرحهای نسنجیده شهرسازی در دل بافت های قدیمی توام بود . زمانی که اتومیبل به عنوان مظهر نوگرایی به طور جدی وارد صحنه شهری ایران گردید همزمان اولین قوانین و پروژه های شهری به تصویب رسید که راه را برای ورود این مظهر تجدد هموار نماید . ورود اتومبیل به درون بافت قدیمی بسیاری از قوت های این بافت مثل امنیت ، آسایش ، فرهنگ محله ای ، ارزش های معماری و تاریخی ، هماهنگی با اقلیم و ... را از بین برد. در مقاطع بعدی باز به الگوبرداری حساب نشده از طرحهای غربی برای ساماندهی شهری شهر ایرانی بر می خوریم بدون توجه به این نکته که موضع و موضوع برنامه ریزی و طراحی و نیز نوع مسائلی که چنین راه حلهایی را در پی آورده است در کشورهای مبدا چیز دیگری بوده . به این ترتیب اقدام به تهیه طرحهای جامع و تفصیلی برای شهرها می شود. این طرحها که تهیه آنها با دو دهه تاخیر نسبت به نمونه های غربی در ایران آغاز شد، تا زمان انقلاب بدون تغییر عمده ای ادامه می یابد و پس از انقلاب نیز عملا فقط با تغییر یافتن عنوان طرحها با همان محتوا تهیه می شود. امروزه هم در مواجهه با مسائل مربوط به گذربندی در بافت های قدیمی و ارگانیک تنها مرجع قانونی نقشه طرح تفصیلی می باشد . طرحهای تفصیلی که فعلا وجود دارد بدون انجام مطالعات کامل و واقعا تفصیلی و صرفا برای ایجاد دسترسی های سواره در درون بافت شهری ، به طور کلی اقدام به تعریض معابر و گذرها می نماید . این تعریض ها بدون در نظر گرفتن نوع بافت ، بدنه ها و مشخصات و ارزشهای موجود در بافت های قدیمی به صورت تخریب و عقب نشستن از محور گذرها تعریف می شود و طرح تنها پلانی است شامل وضع موجود معابر که خیابان هایی عریض و هندسی برآن تحمیل شده است . امروزه در برخورد با بافت تاریخی شهرها سعی در هر چه محدودتر ساختن حضور وسایل نقلیه موتوری و به خصوص اتومبیلهای شخصی و تبدیل فضاهای تاریخی و معابر سنتی به مراکزی برای رفت و آمد پیاده و استفاده از وسایل سالم حمل ونقل مانند دوچرخه است . همچنین سعی می شود که سیستم های حمل ونقل عمومی راحت و مناسب برای جابجایی مردم در این قسمت از شهرها بکار گرفته شود . به هر صورت دیگر کسی فضاهای ارزشمند بافت قدیمی و کوچه های سنتی را برای عبور اتومبیل ها تخریب و تعریض نمی کند و حتی برنامه های مفصلی برای پاک کردن آثار ناشی از برنامه های ناموفق قلبی تهیه می شود. نتیجه اینکه طرحها و قوانین فعلی گذربندی که برای مداخله در بافت های قدیمی شهرهای ایران وجود دارد به جهت موازین شهرسازانه بسیار تاریخ گذشته ، ناموفق و انتقاد برانگیزند. برای حل این مشکل به دو جنبه اصلی باید توجه شود: یکی تغییر در نوع قوانین و برنامه ها و طرح های مترتب برآن و تجدید نظر در شیوه نگرش و برخورد با مسئله بافت قدیم و نیز تهیه طرح های ویژه برای این بافت ها و دیگر بازنگری در نظام تهیه و اجرای طرحها ، چرا که فرآیند تهیه و اجرا چنین طرحهایی با آنچه که تا به حال وجود داشته تفاوت دارد و نیازمند تعریف نقش های جدیدی است که در نظام فعلی خبری از آنها نیست .