تاویل قرآن از دیدگاه ملاصدرا و سید حیدر آملی

تاویل قرآن ، نگرش ها و رویکردهای متعددی داشته است. افراد و گروههای دست اندرکار تاویل به دو گروه عمده تقسیم می شوند : متن گرایان ، همانند اهل حدیث ، اشعریان ، معتزلیان ، و ... براین باورند که مراد خداوند از کاربرد واژه ها و کلمات ، در برابر معانی آن ، یک چیز بیشتر نیست و آن مراد و مقصود را می توان از لابلای الفاظ و کلمات دریافت . در مقابل این گروه ، افراد معنی گرا با استناد به احادیث فراوان ، براین عقیده اند که بار معنایی قرآن ، در معنای ادبی و آشکار متن خلاصه نمی گردد. در این میان ملاصدرا و سید حیدر آملی ، افق های والاتری را برای فهم کلمات الهی در برابر غواصان اقیانوس معارف قرآن قرار دادند تا بتوانند مرواریدهای ناب نهفته در لایه های زیرین آن را به دست آورند. مطابق باور صدرالمتالهین و سید حیدر آملی ، قرآن با تمام مفرداتش نظریه هستی دارد که مظهر و تجلی گاه حق تعالی می باشد ، کشف پیوند میان کلمات و حروف قرآن و کلمات و حروف هستی ، و به دیگر سخن ، عروج از لفظ به معنا و سیر صعودی از عبارت به اشارت و تطبیق بین کتاب تدوین و تکوین ، همان حقیقت تاویلی است که با تعلیم الهی تحقق می بخشد. مطابق نگرش ایشان ، تاویل با عرضه پیش فرضهایی چون : عدم نفی ظاهر ، خروج از تنگنای الفاظ با کمال وجودی و حقیقتی دیدن معانی الفاظ و قرار دادن الفاظ بر معانی حقیقی و تطبیق جلوه های خاص این معانی بر جهانهای خاص خویش نمودار می گردد که البته این امر ، با شهود باطنی و رویت درونی و دریدن حجابهای ظاهر پدیدار می گردد.