تاثیر محدودیت آب بر روی برخی از شاخصهای فیزیولوژیک و زراعی در چند رقم نخود

به منظور بررسی اثرات رژیمهای مختلف آبیاری بر روی برخی از شاخصهای زراعی و فیزیولوژیک در سه رقم نخود (جم، 301 و پیروز)، آزمایشی در سال 1377 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. رژیمهای آبیاری شامل آبیاری کامل (4 نوبت آبیاری) و یک نوبت آبیاری در یکی از مراحل فنولوژیک تولید انشعاب ، گلدهی و تشکیل نیام در کرت اصلی و ارقام نخود در کرتهای فرعی گنجانده شدند. صفات مورد مطالعه عبارت از درصد پوشش سبز، سرعت پر شدن دانه، دوره موثر پر شدن دانه، عملکرد دانه، تعداد نیام در بوته، وزن دانه، تعداد دانه در نیام و حداکثر وزن دانه بودند. اندازه گیری درصد پوشش سبز، 25 روز پس از کاشت شروع و در 10 مرحله با فواصل زمانی 7 روز انجام شد. برداشت دانه های نخود نیز 12 روز پس از تشکیل نیام با فواصل زمانی 4 روز و در 10 مرحله صورت گرفت . کلیه صفات مورد بررسی به استثنای تعداد دانه در نیام تحت تاثیر رژیم آبیاری قرار گرفتند. بین ارقام نیز از نظر کلیه صفات اختلاف معنی دار مشاهده گردید. مقایسه میانگینها نشان داد که در شرایط آبیاری محدود (یک نوبت آبیاری در یکی از مراحل فنولوژیک) در بین رژیمهای آبیاری اختلاف معنی داری از نظر درصد پوشش سبز و تعداد نیام در بوته وجود نداشت . در صورتی که عملکرد دانه، سرعت پر شدن دانه، دوره موثر پر شدن دانه و وزن دانه در شرایط آبیاری در مرحله تشکیل نیام بطور معنی داری بیشتر از رژیمهای آبیاری در مرحله تولید انشعاب یا گلدهی بود میانگین صفات مورد بررسی به استثنای تعداد دانه در نیام که تحت تاثیر رژیم آبیاری قرار نگرفت در شرایط آبیاری کامل (4 نوبت آبیاری) به طور معنی داری بیشتر از آبیاریهای محدود بود. عملکرد دانه، سرعت پر شدن دانه و حداکثر وزن دانه در شرایط آبیاری در مرحله گلدهی بطور معنی دار بیشتر از شرایط آبیاری در مرحله تولید انشعاب بود، ولی از نظر سایر صفات در بین این دو رژیم آبیاری اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. در بین ارقام جم و 301 به استثنای درصد پوشش سبز و تعداد دانه در نیام که در رقم 301 به طور معنی داری بالاتر از رقم جم بود از نظر سایر صفات اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در رقم پیروز تعداد نیام در بوته بطور معنی داری بیشتر از ارقام جم و 301 بود، ولی از نظر سایر شاخصها، این ارقام برتری معنی داری را بر رقم پیروز داشتند. کلیه صفات مورد بررسی به استثنای تعداد دانه در نیام از همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه برخوردار بودند ولی در بین آنها درصد پوشش سبز بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه از خود نشان داد. همچنین همبستگی درصد پوشش سبز با سرعت و دوره موثر پر شدن دانه و اجزای عملکرد نخود در مزرعه می تواند بعنوان یک معیار ارزشمند بکار گرفته شود. در بین اجزای عملکرد، وزن دانه از همبستگی بالاتری با عملکرد برخوردار بود. این امر بیانگر تاثیر بسزای این صفت بر روی عملکرد دانه می باشد. سرعت و دوره موثر پر شدن دانه با عملکرد دانه نیز همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. بدین معنی که زیاد بودن سرعت و دوره موثر پر شدن دانه منجر به افزایش وزن دانه و در نهایت عملکرد می گردد. به طور کلی در این آزمایش مشخص گردید که در بین مراحل فنولوژیک گیاه نخود، مرحله تشکیل و پر شدن دانه ها حساس ترین مرحله به کمبود آب می باشد و با انجام آبیاری در این مرحله می توان عملکرد دانه نخود را به طور قابل توجهی افزایش داد.