دعا و تربیت معنوی انسان در قرآن

دعا به معنی خواندن، رغبت به سوی خدا و درخواست عنایت و استمداد از پروردگار است . دعا و نیایش ، روح را تهذیب ، نفس را تزکیه، اندیشه را تصفیه و تردید را از دلها می زداید و راه رشد و تقوی و کمال را به رهروان این طریق می نمایاند. هر عبادتی ظاهر و باطنی دارد، باطن هر عبادتی عبارت است از توجه خالص ، ارتباط قلبی و مراقبت همیشگی بر این ارتباط. دعا نیز از چنین باطنی برخوردار است و داعی باید مراقبت کند که همواره خود را در محضر رب العالمین مشاهده کند، براین اساس ، دعا در لسان پیشوایان به "مخ العباده" "افضل العباده"، "سلاح المومن"، "مفاتیح النجاح" و "مقالید الفلاح" تعبیر شده است . بالاترین مقام انسان، مقام عبودیت است که توفیق بندگی حضرت حق نصبیش می گردد و شیرین ترین مرحله عبادت ، مرحله دعا و ایجاد ارتباط بنده با خدا و توفیق تضرع و توبه و اظهار خضوع و خشوع و اعلان تقدیس و تسبیح و تحمید حق است که اگر بنده اهل دعا نباشد مورد توجه خدا نخواهد بود. دعا در نزد اولیا وسیله رسیدن به مرحله کمال انقطاع و تحصیل نورانیت ، بصیریت قلب و وصول به معدن عظمت و دریدن حجابهای ظلمت و سر بر آستان سودن و آسودن است . قرآن نیز ضمن بیان دعاهای مختلف و متفاوت ، با ارائه نمونه های عینی از مومنین و غیرمومنین، هم ماهیت این آموزه مهم دینی را تبیین می کند و هم عوامل استجابت ، موانع استجابت ، آداب دعا و انواع دعا را معرفی می کند و در ضمن معرفی این آموزه دینی به صورتی هدفمند، از روشهای تربیتی خاص خود بهره جسته و دعا را به عنوان عبادتی خاص ، با اثری ویژه در تربیت معنوی انسان معرفی می کند.