اثر تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد سویا بعنوان کشت دوم در منطقه مشهد

به منظور بررسی اثر تراکم و الگوهای مختلف کاشت بر عملکرد اجزاء عملکرد، خصوصیات رشد و خواص کیفی بذر سویا (glycine max(l.)merr.) رقم هابیت بعنوان کشت دوم در منطقه مشهد. آزمایشی در سال 1374 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح کرتهای خرد شده نواری (strip plot) با چهار تکرار انجام شد سطوح مختلف تراکم کاشت شامل: 60، 90 و 120 بوته در مترمربع و الگوهای کاشت شامل: -1 کاشت دو ردیف به فاصله 20 سانتی متر روی پشته هائی به فاصلهء 60 سانتی متر (آرایش اول) -2 کاشت دو ردیف به فاصله 25 سانتی متر روی پشته هائی به فاصله 75 سانتی متر (آرایش دوم) -3 کاشت دو ردیف به فاصلهء 30 سانتی متر روی پشته هائی به فاصلهء90 سانتی متر (آرایش سوم) نتایج نشان داد که با افزایش تراکم، ارتفاع ساقهء اصلی و فاصله اولین غلاف از سطوح خاک افزایش یافت ولی تعداد گره در ساقهء اصلی، تعداد و طول کل شاخه های فرعی و قطر ساقه کاهش یافت . با افزایش فاصلهء ردیفهای کاشت از آرایش اول به آرایش سوم به دلیل رقابت بین بوته ها ارتفاع و فاصله اولین غلاف از سطح خاک افزایش یافت ولی سایر فاکتورهای مرفولوژیک نظیر قطر ساقهء اصلی، تعداد و مجموع طول شاخه های فرعی کاهش پیدا کردند. تعداد گره در ساقهء اصلی تحت تاثیر آرایش کاشت قرار نگرفت . تراکم و آرایش کاشت دارای اثر متقابل معنی داری بر کلیه فاکتورهای مرفولوژیک بودند. اندازه گیری جذب تشعشع نشان داد که با افزایش تراکم کاشت میزان جذب نور افزایش یافت و با یکنواخت تر شدن توزیع بوته ها در آرایش اول مقدار جذب نور بیشتر از دو آرایش دیگر بود. بررسی آنالیزهای رشد نشان داد که با افزایش تراکم، تجمع ماده خشک کل اندامهای هوائی (tdm) و تداوم آن (tdmd) شاخص سطح برگ (lai) و تداوم آن (laid) و سرعت رشد محصول (cgr) افزایش یافتند. با افزایش فاصله ردیفهای کاشت از آرایش اول به آرایش سوم، laid,lai,tdmd,tdm و cgr کاهش یافتند. با افزایش تراکم تعداد غلاف ، تعداد دانه و وزن دانه در شاخه های فرعی، ساقه اصلی و کل بوته و متوسط تعداد دانه در غلاف در شاخه های فرعی بطور معنی داری کاهش یافت با کاهش فاصله ردیفها اجزاء عملکرد در تک بوته افزایش یافت ولی در هیچیک ا ز موارد اختلافات معنی دار نبود. شاخص برداشت و وزن صد دانه تحت تاثیر تراکم و آرایش کاشت قرار نگرفتند. تراکم 120 بوته در مترمربع با 4761 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشت و با کاهش تراکم، عملکرد کاهش یافت . آرایش کاشت از نظر عملکرد نهائی اختلاف معنی داری نشان نداد. اثر متقابل تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد دانه معنی دار بود. حداکثر عملکرد به مقدار 5204 کیلوگرم در هکتار به تراکم 120 بوته در مترمربع با آرایش اول اختصاص داشت . درصد پروتئین و روغن تحت تاثیر تراکم کاشت قرار نگرفتند. ولی با افزایش تراکم میزان پروتئین افزایش یافته و مقدار روغن کاهش پیدا کرد و با کاهش فاصله ردیف ها درصد پروتئین کاهش پیدا کرده و درصد روغن افزایش یافت .