جلوه های وطن در شعر مشروطیت

اگر یونانیان آمدند، اگر اعراب با یورشی همه جانبه بر ارکان ایران جیره شدند و اگر مغولان تهاجمی سخت را پایه گذاری کردند اما هیچکدام از این اقوام نتوانستند جوهره ایرانی را سرکوب کنند. روح حماسی ایرانی همواره پا بر جا و استوار به مبارزه ای بی امان با متجاوزین پرداخت و اینان را در خاک مقدس خود مستحیل کرد در کنار جنگاوران بودند شاعرانی که یاد و نام میهن را بخوبی پاس داشتند و نام بلند ایران را با اشعار نغز خود تا ابد جاودانه کردند ابوالقاسم فردوسی نخستین و مهمترین ایشان بود. پس از حمله اعراب ، شعوبیه شکل گرفت شاخه ای نظامی و واحدی ادبی، نظامیان به مبارزه شمشیری پرداختند و شعرا به قلم روی آوردند و با یادآوری مفاخر گذشته بادیه نشینان را به سخره گرفتند حتی به هیچ. در همان زمان فردوسی که یکی از شعوبیه بود داد سخن داد و عجم را به پارسی زنده کرد و قهرمانانه سرود. چو ایران نباش تن من مباد، بدین بوم و بر زنده یک تن مباد چرخ دوار گذشت ، زمان آبستن حادثه ای دیگر بود در اواخر قرن سیزدهم هجری انقلابی بوقوع پیوست که به مشروطیت شهره شد مبارزین که اینگ تفنگ به دست داشتند در رفع ظلم و ستم اجانب و پادشاهان سرسپرده قاجار قیام کردند مبارزه ادامه یافت تا آنکه فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار صادر شد. در کنار مبارزین بودند نویسندگان و شعرایی که با قلم و اشعار آتشین خود بر آتش انقلاب دامن می زدند بر این اساس وطن آمال شعرا و فرهیختگانی بود که در بحبوبه انقلاب مشروطیت سعی در روشنگری عامه داشتند و از این رهگذر تلاش می کردند با انتباه عمومی به عمران و آبادانی وطن بپردازند. اینان که حتی تا سر حد از جان گذشتگی در اندیشه آزادی وطن بودند پیشرفت ملل دیگر را بر نمی تابیدند و به فکر چاره بودند تا ایران نیز روی ترقی را ببیند. این شعرا چون ملک الشعرای بهار و لاهوتی متحمل تبعید و زندان می شوند. چون دهخدا به خدا روی می آورند و چون سیداشرف الدین گیلانی به جنون متهم می شوند اما دست از مبارزه برنمی دارند چون عارف از مناصب درباری دست می شویند، چون ایرج شهزادگی را به سویی می نهند و دست آخر چون میرزاده عشقی و فرخی یزدی در راه وطن کشته می شوند اما ترک مبارزه نمی کنند. با اشعاری آتشین بر قراردادهای ننگین می خروشند وکلا و وزرای خائن را به ترک منصب فرا می خوانند. از دول بیگانه به عنوان متجاوزین به دین و ناموس یاد می کنند و مبارزین و مشروطه خواهان را منقبت می گویند. در این رساله سعی شده است شعرا به ترتیب سال تولد معرفی شوند و اشعارشان همراه با وجوه تاریخی آن مورد بررسی قرار گیرد. هدف از نگارش این رساله بررسی حس وطن دوستی و معرفی آثار مهین پرستان در عهد مشروطیت است اما از آنجا که لازم است سابقه این حس مشخص شود به اختصار به بررسی فرآیند مقابله ایرانیان با بیگانگان در طول تاریخ ایران می پردازیم. مورخین اوج حملات بیگانگان به ایران را پیش از عهد معاصر در سه زمان مشخص بیان کرده اند: -1 یورش یونانیان و استیلای آنان -2 حمله اعراب و غلبه آنان -3 تهاجم اقوام مغول و تسلط آنان بر ایران قبل از پرداختن به کیفیت این حملات چگونگی شکل گیری اولین حکومت مقتدر ایران را مورد بررسی قرار می دهیم.