برنامه ریزی کاهش اثرات زلزله در سطوح شهری نمونه موردی منطقه 20 شهر تهران

برنامه ریزی کاهش اثرات زلزله در سطوح شهری، مجموعه تصمیمات و اقداماتی که منجر به کاهش تلفات و خسارات ناشی از زلزله در سطح شهر گردد. پهنه سرزمین ایران به لحاظ استقرار در کمربند لرزه خیزی جهان، بطور متوسط هر 5 سال شاهد یک زلزله بالای 7 ریشتر می باشد. از طرف دیگر قابلیت ظهور سوانح ناشی از عوامل خطرآفرین اقتصادی - اجتماعی و کالبدی مانند، تمرکز جمعیت در چند شهر عمده، اقتصاد متغیر، مهاجرت از روستا به شهر و ضعف ساختارهای اقتصادی - اجتماعی و کالبدی کشورمان، فجایع عظیمی در اثر بروز زلزله روی می دهد. سازمان ملل متحد جهت مقابله منطقی با سوانح طبیعی، دهه 1990 را دهه بین المللی مقابله با سوانح طبیعی اعلام گردیده است . لذا با توجه به آسیب پذیری زیاد کشورمان در مقابل زلزله و همچنین در راستای هماهنگی با اقدامات سازمان ملل متحد جهت مقابله با زلزله، ضروری است تا مطالعات و تحقیقات جامعی در ارتباط با شناخت اثرات زلزله و یافتن راه حلهای مناسب برای کاهش اثرات نامطلوب آن صورت گیرد. بدین ترتیب هدف کلان رساله، اولا شناسایی ویژگیها و اثرات زلزله، ثانیا تلفیق فرآیند برنامه ریزی شهری با برنامه ریزی کاهش اثرات زلزله و نهایتا ارائه ضوابط و مقررات کاربرد اراضی با توجه به میزان آسیب پذیری نواحی مختلف شهری می باشد. در راستای نیل به اهداف مذکور، ابتدا مبانی نظری طی مباحثی از قبیل: تعاریف ، دیدگاهها، ویژگیها و اثرات زلزله، تعیین جایگاه برنامه ریزی شهری در فرایند کاهش اثرات زلزله، ضوابط انتخاب و استقرار کاربرد اراضی و بررسی تجارب جهانی تهیه و تدوین گردید. سپس جهت سنجش میزان کاربرد عملی مبانی نظری تدوین یافته، منطقه 20 شهر تهران بعنوان نمونه موردی براساس شاخصهای 13 گانه در سه زمینه موضوعی، اقتصادی - جمعیتی و کالبدی انتخاب گردید. در مرحله بعد ساختارهای منطقه مورد شناسایی و تحلیل قرار گرفتند. بعد از تحلیل و شناسایی، سطح منطقه برحسب نواحی شهری و با استناد به شاخصهای فوق پهنه بندی گردید و منطقه 20 از لحاظ میزان آسیب پذیری از زلزله به سه ناحیه، ناحیه با خطر ویژه (ناحیه 4)، ناحیه با خطر بسیار زیاد (نواحی 1، 2، 3)، ناحیه با خطر زیاد (نواحی 5، 6، 7) تقسیم گردید و نهایتا برای هر کدام از نواحی سه گانه فوق ضوابط و مقررات کاربرد اراضی ویژه ای ارائه گردید.