بررسی اثر تراکم کاشت بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت 4 رقم کنجد در منطقه فیض آباد

به منظور بررسی اثر تراکم کاشت بر عملکرد کمی و کیفی 4 رقم کنجد آزمایشی در سال 1372 در منطقه فیض آباد تربیت حیدریه در 200 کیلومتری جنوب شرقی مشهد با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل 4×4 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار به مرحله اجراء درآمد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل: -1 ارقام دارای چهار سطح (ارقام تک شاخه کرج 29، ورامین 2822 و ارقام چند شاخه محلی زرقان، محلی فیض آباد) و تراکم کاشت در چهار سطح (150000، 275000، 400000، 525000 گیاه در هکتار) بودند. تشعشع جذب شده توسط پوشش گیاهی از 46 تا 89 روز پس از کاشت اندازه گیری شد همچنین وزن خشک اجزاء گیاه در مرحله توسعه کپسولها و بلوغ فیزیولوژی تعیین گردید. علاوه بر آن حداکثر شاخص سطح برگ و جنبه های کیفی دانه آن نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین تشعشع جذب شده در تراکم کاشت 525000 گیاه در هکتار و برابر 83 درصد بود. بیشترین شاخص سطح برگ نیز در رقم ورامین 2822 بیشتر از سایر ارقام بود. تراکم نیز اثر معنی دار بر شاخص سطح برگ داشت به طوریکه بیشترین مقدار آن در بالاترین تراکم برابر 4/75 بود که اختلاف معنی داری با سایر تراکم ها داشت . با افزایش تراکم شاخص برداشت (hi) کاهش یافت و در بین ارقام بالاترین شاخص برداشت را رقم چند شاخه محلی فیض آباد با 42/21 درصد و پایین ترین شاخص برداشت را رقم تک شاخه ورامین 2822 با 16/9 درصد به خود اختصاص دادند. با تغییر تراکم کاشت شاخص برداشت کپسول تغییر کرده و با افزایش تراکم این نسبت در حد معنی داری کاهش یافت . وزن خشک اجزاء گیاه در مرحله توسعه کپسولها و بلوغ فیزیولوژیک تحت تاثیر فاکتورهای فوق واقع شد. اما مقدار آن در مرحله بلوغ فیزیولوژیک برای همه ارقام در تراکم 525000 در هکتار بیشتر بود. با افزایش تراکم از 15 به 52 گیاه در مترمربع تعداد شاخه های فرعی در گیاه، تعداد کپسول در شاخه های فرعی، تعداد کپسول در شاخه های فرعی، در ساقه اصلی و تعداد کل کپسول در گیاه به طور معنی داری کاهش یافت . اما وزن هزار دانه، تعداد دانه در کپسول شاخه های فرعی و تعداد دانه در کپسول ساقه اصلی تحت تاثیر تراکم گیاهی واقع نشده. در میان تراکمها تراکم 52 بوته در مترمربع مقدار دانه بیشتری (1541/76 کیلوگرم در هکتار) نسبت به تراکمهای پائین تر تولید کرد. بررسی اثر متقابل رقم و تراکم کاشت نشان داد که ارقام چند شاخه در تراکمهای بالا برتری محسوسی نسبت به ارقام تک شاخه دارند به طوری که بیشترین عملکرد دانه نیز مربوط به رقم چند شاخه محلی زرقان با تراکم 525000 گیاه در هکتار به میزان 1690 کیلوگرم در هکتار می باشد. اجزاء کیفی دانه شامل درصد پروتئین، روغن، فیبر، خاکستر و درصد ماده خشک تحت تاثیر تراکم کاشت واقع شد. بطوریکه با افزایش تراکم درصد پروتئین، روغن، فیبر و خاکستر دانه بطور معنی داری افزایش یافت . و بیشترین عملکرد روغن در تراکم 52 بوته در مترمربع 59/15 درصد روغن را دارا بود. بالاترین درصد روغن در بین ارقام را رقم تک شاخه کرج 29 با 60/77 درصد و کمترین درصد روغن را رقم محلی فیض آباد با 47/5 درصد به خود اختصاص دادند.