تعهدات پیوسته بنحو تضامن

در برخی نظامها، هنجارهای تابو شده، بعضا راه پیشرفت و تحول را گرفته اند و با کم توجهی به عرف ، به عدالت نیز جفا کرده اند. اما با همه این اوضاع و احوال، عدالت انرژی خود را حفظ کرده و از کوچکترین روزنه ممکن، خود را بر عدالت جویان عرضه نموده است . تاملی در تاریخ حقوق نظامهای رومی-ژرمنی و کامن لا و نظامهای دیگر این واقعیات را به اثبات می رساند که تنگناهای مذکور در آن نظامها وجود داشته و برای رسیدن به وضعیت فعلی تاوان سختی از بی عدالتی را پرداخته اند. و این کشتی معلق در تلاطمی از امواج سنگین دریای حوادث به ساحل عدالت نزدیک شده است . در حقوق اسلام نیز بعضا، این مشکلات و تنگناها به چشم می خورد، کم توجهی به عرف و نگرش جزمی به عدالت و ... از خصوصیاتی است که در برخی گسترده های حقوق اسلام و ایران همچنان مشهود است . بحث تضامن در این نظام، یکی از این نمونه ها و از آنجا که پذیرش آن برخلاف رویه عادی و معمول، مستلزم تصور تعهد واحد برای چندین نفر، یا تصور حق واحدی برای چند صاحب حق در یک زمان می باشد، پذیرش آن را مشکل ساخته و از طرف دیگر به استناد روایات متعدد، تلاش در جهت نفی پذیرش آن شده است . بنابراین پذیرش آن به معنی تجدید نظر در این نگرش است ، که با مشکلات و موانع زیادی روبروست . به منظور بررسی هر چه دقیق تر و تحلیلی تر قضیه از یک طرف و سامان دادن به تشتت آرا مطروحه از طرف دیگر و مهمتر از همه استخراج قواعد و اصول کلی مورد اعمال در تعهدات مذکور، نگارنده را بر آن داشت تا علیرغم تنگناها و تضییقاتی که در انجام نوشتار حاضر موجود بود، بدان دست یازد. اما مسئله دیگری که این اشتیاق را دامن زد تا حدی ناشناخته بودن آن بود، چون تا آنجایی که نگارنده مطلع است جز چند مورد، نوشته ای در این موضوع وجود ندارد و نوشته های مذکور نیز این مسئله را بسیار فشرده و مختصر بررسی نموده اند. بنابراین طرح گسترده تر مطلب و بررسی همه جانبه تر آن، بررسی مجدد آنرا ضروری می نماید.