این رساله پس از پیشگفتار و مقدّمه در تبیین رئوس ثمانیه به پنج بخش مجزا تقسیم شده و هر فصل آن حاوی مباحث و مطالبی است که نگارنده برای روشن کردن احوال و آثار یعقوب چرخی و گزارش رساله های فارسی وی بدان اهتمام داشته است:فصل اول: زندگینامه فصل دوم: سیرت و اندیشه ها فصل سوم: آثار و تألیفات فلصل چهارم: متن رساله ها فصل پنجم: تعلیقات و کتابنامه

پیوستگی‌های تصوف و تسنن در خراسان سده‌های سوم تا ششم هجری[1] دکتر هادی وکیلی[2] انسیه سادات حسینی‌شریف[3] چکیده تصوف و عرفان اسلامی در تاریخ مذهبی ایران به‌ویژه در خراسان و دوره پیش از مغول، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. چگونگی روی‌کرد مذاهب گوناگون اسلامی به این پدیده و تغییر سو‌گیری‌ها در این زمینه در درازنای تاریخ آن، از مسائل مهم در این موضوع به شمار می‌رود. برخی از مذاهب تسنن همچون حنفی...

تصوف اسلامی به عنوان یک حرکت اجتماعی تأثیرگذار در جوامع اسلامی، همواره توجه صاحب نظران را به خود جلب کرده است. براساس علم جامعه شناسی امروز، آیا این حرکت شتابنده و مؤثر با جریان های اجتماعی معاصر قابل مقایسه است؟ ویژگی های مشترک و متمایزکننده هر یک کدام است؟ آیا می توان تصوف را یک جنبش اجتماعی دانست؟ حرکت تصوف اسلامی، ابعاد اجتماعی گسترده ای دارد و به ویژه برخی زمینه های اجتماعی در ظهور و گسترش...

مقالۀ نقد و بررسی کتاب تاریخ تصوف (1) به بررسی محتوای این کتاب می پردازد. این کتاب برای دانشجویان رشتۀ ادیان و عرفان و رشته های مرتبط با تصوف و عرفان تالیف شده است و در بردارندۀ اطلاعات مفید و موسعی است. اما این که کتاب تا چه حد توانسته نیازهای مخاطبان را برآورده نماید! موضوع بررسی این مقاله است. این اثر از دو زاویه محتوایی و شکلی مورد بررسی واقع شده است. به لحاظ محتوایی، خروج موضوعی از مباحث و...

در این پایان نامه ویژگی های منحصر به فرد امام علی(ع) که موجب شده است آن حضرت(ع) به عنوان سرسلسله صوفیان کانون توجّه قرار بگیرد، مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی به شیوه کتابخانه ای و تا پیش از دوره صفویه محدود شده است. بدین منظور در فصل اوّل از منزلت و مقام عرفانی حضرت(ع) و اصحاب خاص او چون سلمان فارسی، کمیل بن زیاد و حسن بصری بحث شده است و در فصل دوم جایگاه آن حضرت(ع) در سلسله های تصوف تا پی...

شعرِ عرفانی و صوفیانه در دوره‌ی مشروطیّت   احمد رضی*         هادی قلی‌زاده** دانشگاه گیلان چکیده در دوره‌ی مشروطیت به دلیل رواج تجددگرایی و فراگیری تفکرات اجتماعی ِمتأثّر از غرب، تصوف و به پیروی از آن، شعر عارفانه به گوشه‌ای خلوت از جامعه پناه برد؛ اما به رغم به حاشیه رانده شدن عرفان و تصوف، در آثارِ سرایندگانِ این دوره، شعرهای عارفانه‌ی بسیاری وجود دارد. این مقاله بر آن است تا وضعیت شعرِ عرفانی را در...

«فتوت» که در طول تاریخ همواره با تصوف ارتباطی نزدیک داشته، در «حیات شهری» جوامع اسلامی نیز تأثیرگذار بوده است. این تأثیرگذاری نه تنها از مقولۀ تأثیرگذاری فکری، بلکه از مقولۀ تحولات سیاسی و اجتماعی قابل توجه است. عده ای بر آنند که فتوت، نوعی تصوف عامیانه به شمار می رود؛ با این حال به نظر می رسد چنین فروکاستی قادر نیست نقش و تأثیر این مقوله را در رشد حیات اجتماعی این آیین به تمامی توضیح دهد. فتوت...

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده ایم. در ادامه، مهدویت در سده های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و ت...

در این رساله به بررسی تحلیلی مفاهیم عقل و جنون از منظر نصوص دینی و عرفانی پرداخته و سپس درباره علل و دلایل شکل گیری عوامل ایجاد عنوان عقلاءمجانین بحث شده است. در باب عوامل موجده ی جنون الهی و انواع آن از دیدگاه صوفیه متقدم چون ابن عربی و عین القضاه همدانی و ... به تفصیل بحث شده است . درباره گونه شناسی عقلاءمجانین و بررسی پراکندگی تاریخی و جغرافیایی ایشان, همچنین نوع جنسیت ، مذهب، کنیه و تعداد ا...

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه‌ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده‌های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده‌ایم. در ادامه، مهدویت در سده‌های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن‌گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و ت...