موضوع نگارى تفصیلى مباحث انسان‌شناسى در قرآن است.  همه مدخلهاى مربوط به موضوع انسان‌شناسى تفسیر راهنما بدون مستند آیه و توضیحات در پانزده فصل اصلى زیر عناوین ماهیت و حقیقت انسان، خلقت انسان، طبیعت و فطرت انسانى، ابعاد وجودى انسان، ابعاد اجتماعى انسان، علم و آگاهى انسان، ویژگى‌ها و امتیازات انسان، فضایل انسانى، نیازها و گرایشهاى انسان، سعادت و کمال انسان، حالات و صفات انسان، انسان و سنتهاى اله...

 طرح و ارائه دیدگاه‌هاى استاد مطهرى درباره انسان سالم با استناد به آیات قرآنى است.  انسان سالم قرآنى از دیدگاه مطهرى داراى ابعاد گوناگون است.  نویسنده در آغاز نیازهاى انسان را از دیدگاه استاد مطهرى بررسى مى‌کند و آن را به تبع تعدد غرایز، متعدد مى‌داند. سپس از تفاوت‌هاى انسان و حیوان در سه جهت: 1- ادراک، 2- جاذبه‌ها و 3- تأثیرپذیرى از جاذبه‌ها، سخن مى‌گوید و اراده را به عنوان معیار انسانیت و ح...

بررسى نقاط مشترک اعتقادى، اخلاقى و توصیه‌هاى اجتماعى ادیان به عنوان اصول مشترک ادیان است. نویسنده نخست اصول مشترک در تعالیم انبیا را در سه بخش: اصول اعتقادى، اصول انسان شناختى و مقررات اجتماعى دسته‌بندى کرده و سپس به ارائه همانندى‌هاى این اصول در ادیان مختلف پرداخته است. در حوزه اصول اعتقادى، از توحید، نبوت و معاد سخن گفته و توحید را از نگاه قرآن، در باور هندوان، در آیین زردشت، در کتاب مقدس مور...

 روایات اسباب نزول زمینه جعل و تحریفهاى فراوان بوده است. نویسنده با تعریف دو اصطلاح »جعل« و »تحریف« در اسباب نزول، به معیارهاى تشخیص ایندو پدیده پرداخته و به امورى چون عقل، قرآن، اجماع، ضعف و قوّت سند، قراین معنوى و دو معیار ویژه اسباب نزول یکى واقعیتهاى تاریخى و دیگر مطابقت و عدم مطابقت با جریانهاى حاکم اشاره کرده است. سپس با بیان سرآغاز پیدایش جریان جعل و تحریف، اهداف و انگیزه‌هاى آن را توضیح ...

 سیر تاریخى »آیات الأحکام« در عصر تابعین مورد بررسى قرار گرفته است. عصر تابعین، عصر شکوفایى و گسترش فقه قرآنى به شمار مى‌آید. در این برهه، دگرگونى‌هایى در پژوهشهاى فقهى - قرآنى پدید آمد و در بستر آن، نهال مذهبهاى فقهى شکوفه زد و رو به رشد نهاد. مهم‌ترین آموزگاران صاحب مکتب تابعین، امام على(ع)، ابى بن کعب و ابن مسعود بوده‌اند.  در زمان تابعین، گرایشهاى گوناگون کلامى سیاسى و فقهى شکل گرفت. فاصله...

 فطرت قرآنى از زوایاى گوناگون در اندیشه شهید مطهرى مورد بررسى قرار گرفته است.  نظریه فطرت از کلیدى‌ترین اصول در مجموعه باورها و اندیشه‌هاى شهید مطهرى است که وى آن را از قرآن برگرفته است. نویسنده، به نقش بنیادین فطرت در نظام اندیشه شهید مطهرى پرداخته و آن گاه سیر تاریخى مسأله فطرت، تعریف، واژگان مترادف با فطرت و تفاوت آن با "طبع" و "غریزه" را پى گرفته است. سپس فطریات انسان در دو حوزه شناخت‌هاى ...

 ابزار معتبر در تفسیر موضوعى قرآن و روشهاى تفسیر موضوعى در سده چهاردهم مورد بررسى قرار گرفته است. کاربرد قرآن، بهره‌گیرى از سنت، استفاده از آراى مفسّران، نقش لغت، مددگیرى از تاریخ، کارکرد عقل و بهره‌برى از دانش تجربى از جمله ابزارهاى تفسیر موضوعى محسوب مى‌شوند. نوع نگرش به تفسیر موضوعى و تعریفى که مفسّر براى آن دارد، ملاک دسته‌بندى گونه‌هاى تفسیر موضوعى است. از این رو، در تعریف تفسیر موضوعى، برخى...

روایات اسباب نزول زمینه جعل و تحریفهاى فراوان بوده است. نویسنده با تعریف دو اصطلاح »جعل« و »تحریف« در اسباب نزول، به معیارهاى تشخیص ایندو پدیده پرداخته و به امورى چون عقل، قرآن، اجماع، ضعف و قوّت سند، قراین معنوى و دو معیار ویژه اسباب نزول یکى واقعیتهاى تاریخى و دیگر مطابقت و عدم مطابقت با جریانهاى حاکم اشاره کرده است. سپس با بیان سرآغاز پیدایش جریان جعل و تحریف، اهداف و انگیزه‌هاى آن را توضیح د...

 تبیین ابعاد گوناگون جایگاه اجتماعى زنان در حیطه باورهاى دینى و نیز در ارتباط با آیه قوّامیّت است. قرآن در رابطه با مشارکت اجتماعى زنان نه با نگاه سنتى موافق است و نه با نگاه فمینیستى بلکه حضور زن را در تمام عرصه‌هاى اجتماعى مشروع مى‌داند. از سوى دیگر، دغدغه‌هاى ناشى از گرایشهاى طبیعى زنان و مصالح خانواده سبب محدودیت حضور او در عرصه فعالیّت‌هاى اجتماعى مى‌شود. بسیارى از آیه »الرجال قوامون على النس...

دگرگونى‌هاى تفاسیر قرن چهارده به لحاظ روش و گرایش تفسیرى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. نویسنده با تقسیم دگرگونى‌هاى پدید آمده در تفاسیر قرن چهارده به دو بخش حذفى و اثباتى، نخست به بیان منابع و معیارهایى مى‌پردازد که در تفاسیر گذشته اعمال مى‌شده امّا در تفاسیر قرن چهارده نادیده گرفته مى‌شود مانند: اعتبار اسرائیلیات، طرح مبسوط مباحث ادبى و لفظى، تفصیل آیات الأحکام، زیاده روى در تکیه بر روایات. ...