مصر با موقعیتی مناسب جغرافیایی، تجاری ، اقتصادی برای فاتحان مسلمان با اهمیت بود و به عنوان یکی از کانون های مورد توجه خلفا قرار گرفت. در دوره های مختلف اسلامی از سوی خلفا والیانی بدان سو روانه گردیدند. عملکرد هر کدام از والیان و تأثیری که بر این سرزمین بر جای گذاشته شد در خور توجه است. برخی از والیان، سیاستی اعتدالی و پر تسامح در پیش گرفتند. اما با گذشت زمان تغییراتی در سیاست های خلفای اموی و ع...

در تاریخ اسلام سیاست نامه‌ها و نامه‌های سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. چنانکه بین سه قرن اولیه هجرت نامه‌های بسیار مشهوری در این خصوص توسط امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر نخعی و طاهر بن حسین (ذوالیمینین) سردار معروف دولت عباسی به فرزندش عبدالله به نگارش در آمد. در این مقاله سعی شده این دو نامه که هر کدام به مثابه‌ی نماینده شیوه‌ها‌ی آداب ملک‌داری و نوع حکومت‌داری دو دولت علوی و خلفای عباسی ا...

آغاز رهبری خلیفه، ناصرلدینِ الله (575-622 ق) نقطة عطفی در تاریخ اواخر حکومت عباسیان محسوب می شود؛ چرا که روی کار آمدن وی پس از یک دوران رکود قدرت در خلافت عباسی صورت گرفت. آن چه در این دوران اهمیت دارد راه یافتن شیعیان به عنوان بخشی از کارگزاران حکومتی به ساختار قدرت است، به گونه­ای که توانستند با حضور در ارکان مختلف حکومت، دست به فعالیتهایی برجسته تا سقوط بغداد از سوی مغولان بزنند. این مقاله با...

معتضد، یکی از مقتدرترین خلفای نیمه‌ی دوم خلافت عباسی بود که در ابتدای زمامداری خود با بحران مالی ناشی از تهی شدن خزانه، کسری بودجه و ناتوانی دولت در پرداخت حقوق کارکنان مواجه شد. گرچه او این نابسامانی‌ها را از پیشینیان خود به ارث برده بود؛ اما هرگز اجازه نداد که این دشواری‌ها ادامه یابد و ارکان خلافت را متزلزل سازد. پرسشی که این مقاله می‌کوشد تا به روش توصیفی - تحلیلی برای آن پاسخی جستجو کند، ا...

در دوران خلافت هارون الرشید (193-170ق)، قیام ها و شورش های گوناگونی روی داد و تشکیل حکومت هایی مستقل، قسمت هایی از قلمرو خلافت عباسی را از پیکرۀ آن جدا کرد. در این میان، قیام های پی در پی خوارج در نواحی مختلف قلمرو هارون را می توان در زمرۀ چشمگیرترین رویدادهای زمان او به شمار آورد. پرسش مطرح در مقالۀ حاضر، این است که چه عللی در وقوع جنبش های مسلحانۀ مکرر خوارج در عهد هارون تأثیر داشته است؟ در پ...

سیاهی جامه‌ها و پرچم‌های عباسیان در دوران نهضت و نظام، موجب اشتهار آنها به مسوّده شد و به تبعِ آن، مبلّغان و کارگزاران فرهنگیِ آنها این اندیشه را در تاریخ‌نگاری اسلامی مطرح ساختند که رنگ یاد شده، مختص خاندان عباسی و هواداران آنها بوده است. پرسش کانونیِ این مقاله این است که «برگرفتن رنگ سیاه از جانب عباسیان، معطوف به کدام هدف بود؟» این مقاله می‌کوشد با رویکردی توصیفی‌ـ‌تحلیلی، نشان دهد که عباسیان ...

همسر گزینی و ازدواج، یکی از مهمترین آیین های اجتماعی است که ضمن منجر شدن به شکل گیری نهاد خانواده،می تواند بر دیگر پدیده و نهادهای اجتماعی تأثیر گذارد. مظاهر این آیین، متأثر از طبقات اجتماعی،جغرافیا و فرهنگ عامه در در میان جوامع مختلف بسیار متنوع است. لیکن ازدواج های دربار خلفای عباسی به دلیل قرار گرفتن در پاره ای از مقررات و مقتضیات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی،تابع آیین خاص خود بوده است. نفوذ فرهن...

دولت دیرپای عباسیان(132-656هـق)به دلیل گستردگی جغرافیایی و موقعیت خطیرسیاسی و بافت ناهمگون جمعیتی, همواره با بحران ها ی مختلفی مواجه بوده است. بخشی از این بحران ها منشاء اقتصادی و پاره ای, زمینه های سیاسی و اجتماعی داشته اند. آنچه مقرر است در این بررسی بدان پرداخته شود؛ یافت زمینه های بحران های اقتصادی عصر اول عباسیان و شناسایی اصلی ترین آنها است, که شامل رخدادهای متنوع و بحران هایی است که در ف...

مراسم حج از جمله مراسمی است که در اسلام اهمیت بسیاری دارد، اسلام آنرا سازماندهی نهایی نمود و احکام و دستورات ویژه ای برای آن در مقام اجرا قرار داده است. مسلمانان چه در زمان رسول خدا (صلی الله علیه آله) و چه پس از آن اهتمام ویژه ای به آن داشته اند.تاکید امامان معصوم در طول تاریخ به این بوده که از عظمت حج کاسته نشود. و بر این اساس حج در دوره خلفا هم همواره مورد توجه بوده است.همین طور در دوره عباس...

ضرورت طرح موضوع نظارت سیاسی بر قدرت که در مهار قددرت حکومت نقشی بسزا و اساسی دارد، موضوعی است که نمیتوان به آن بی اعتنا بود. این موضوع به ویژه در اسلام و اندیشه های سیاسی - اجتماعی امام علی مورد توجه قرارگرفته است و از اهمیت خاصی برخوردار است. مدعای این نوشتار، با استناد به آموزه های امام علی (ع) در قلمرو اندیشه سیاسی، آن اسن که تبیین خط مشی ها و اصول حکومت، طراحی شبکه اطلاعاتی و ارزشیابی ...