در بررسی حکایات کهن فارسی، گفتگو معمولاً به عنوان عنصری داستانی در کنار دیگر عناصر مورد توجّه قرار می گیرد، در حالی که نقشی ساختاری و روایی نیز برای آن می توان در نظر گرفت. بوستان سعدی از متونی است که بیش از دیگران کارکردهای روایی گفتگو را به نمایش گذاشته است. هدف مقاله حاضر نیز بررسی این کارکردها و تبیین رابطه آن ها با اهداف تعلیمی بوستان است. مهم ترین نقش های روایی گفتگو در بوستان عبارتند از: پ...

کارکرد تذکری (تذکر به معرفت فطری) یکی از مهم ترین کارکردهای غیر استقلالی وحی است. انبیا و اولیای الاهی برای عملی ساختن این کارکرد و وظیفه وحی از روش های مختلفی بهره برده اند. متون وحیانی با ارائه نقش تبیینی (تبیین عهد و میثاق فطری، مفاد و خصوصیت آن)، نقش تعلیمی (آموزش دین، عبادت و دعا)، نقش انگیزشی (ایجاد حالت­های تکوینی موجب التجا و اضطرار) و نقش بازدارندگی (از بین بردن موانع فطرت)؛ به کارکرد ...

سنایی از پایه گذاران ادبیات تعلیمی و از سرآمدان آن محسوب می شود. بیشتر قصاید او سرشار از مضامین حکیمانه و تعلیمی است و همچون سایر اشعار تعلیمی این شاعر بزرگ، با آموزه‎های اخلاقی و مذهبی گره خورده است.مقاله حاضر سعی دارد با توجه به اهمیت کارکرد نقش‌های زبان در القای مفاهیم، به تحلیل و بررسی کارکرد آنها در ادبیات تعلیمی بر اساس الگوی یاکوبسن، زبان‌شناس معاصر، بپردازد. به این منظور یکی از قصاید سن...

در دهه های اخیر به ویژه با گسترش روزافزون هنر تئاتر در کشورهای مختلف، و نیز طرح نظریه های جدید نمایشی مبنی بر ظرفیت های بالای این هنر در مسیر ارتقای کیفیت زندگی بشر، وجوه تازه ای از این هنر بازشناسی و ارائه شده است. یکی از این وجوه، که از سوی بخش وسیعی از نهادهای آموزشی و تربیتی، و نیز محافل علمی و دانشگاهی مورد توجه قرار گرفته است، تئاتر تعلیمی ـ تربیتی یا پداگوژیک نام دارد. هنر نمایش به صورت ...

سنایی از پایه گذاران ادبیات تعلیمی و از سرآمدان آن محسوب می شود. بیشتر قصاید او سرشار از مضامین حکیمانه و تعلیمی است و همچون سایر اشعار تعلیمی این شاعر بزرگ، با آموزه‎های اخلاقی و مذهبی گره خورده است.مقاله حاضر سعی دارد با توجه به اهمیت کارکرد نقش‌های زبان در القای مفاهیم، به تحلیل و بررسی کارکرد آنها در ادبیات تعلیمی بر اساس الگوی یاکوبسن، زبان‌شناس معاصر، بپردازد. به این منظور یکی از قصاید سن...

در این مقاله که بر مبنای کارکرد تمثیلات تعلیمی در شرح رباعبّات جامی - که رساله ای در شرح وحدت وجود و آرای ابن عربی است- سامان یافته و موضوع با تکیه بر جنبه تعلیمی آن در ترازوی بحث و نظر سنجیده شده است. ابتدا دربارۀ تمثیل؛ وحدت وجود و تجلّی به کوتاهی توضیحاتی داده شده، سپس تمثیل های موجود در متن، در زیر هشت بخش جداگانه شامل تمثیل «نور و خورشید، آتش، آیینه، شیشه، جریان آب، دریا و بحر، حروف و اعداد»...

حکایت یکی از پرکاربردترین قالب‌های روایی در ادبیات فارسی است که ادبیات تعلیمی برای انتقال مفاهیم اخلاقی و اجتماعی از آن بسیار بهره برده است. با پیدایش رسانه‌های جمعی و اجتماعی در عصر حاضر و کارکرد تعلیمی و آموزشی رسانه، این مسئله قابل ‌طرح است که آیا قالب‌های ادبیات تعلیمی می‌توانند در تولیدات تعلیمی رسانه‌ای بازآفرینی شوند و چگونه می‌توان از قالب‌ها و شیوهای روایی ادبیات کهن برای رسانه‌های امر...

بهره‌گیری از تصویر در متون تعلیمی صوفیانه عموماً یا برای تزیین است یا به‌سبب تفهیم. نجم‌الدین رازی در مرصاد‌العباد به هر دو سبب از تصویرسازی بهره برده، اما هدف اصلی او ملموس‌سازی مفاهیم عرفانی است. به این منظور، نویسنده از شگردهای مختلفی استفاده کرده و از جمله کوشیده است با استفاده از اضافه‌های تشبیهی مرتبط، خوشه‌های تصویری روشن و ملموسی برای تبیین مفاهیم عمدتاً پیچیدۀ عرفانی عرضه کند. د...

ادب تعلیمی یکی از انواع ادبی است که از ساحت اخلاقی و آموزش ویژه‌ای سخن می‌گوید. آنچه در آثار ادبی تعلیمی، تعلیم و پند و اندرزهای اخلاقی را حلاوت بخشیده است و تأثیرگذاری آن را دو چندان ساخته است، استفاده از ابزار کارآمد تمثیل است که با بسامدی درخور توجه در متون تعلیمی ادبی نمود یافته است. پدید آورنده آثار تعلیمی برای تقریر و توضیح مطلب اخلاقی خود یا ایضاح و تثبیت آن در ذهن مخاطب از این شیوه‌ی اد...

ادب تعلیمی یکی از انواع ادبی است که از ساحت اخلاقی و آموزش ویژه‌ای سخن می‌گوید. آنچه در آثار ادبی تعلیمی، تعلیم و پند و اندرزهای اخلاقی را حلاوت بخشیده است و تأثیرگذاری آن را دو چندان ساخته است، استفاده از ابزار کارآمد تمثیل است که با بسامدی درخور توجه در متون تعلیمی ادبی نمود یافته است. پدید آورنده آثار تعلیمی برای تقریر و توضیح مطلب اخلاقی خود یا ایضاح و تثبیت آن در ذهن مخاطب از این شیوه‌ی اد...