با توجه به اینکه می توان به هر فعل مثبتی عنصر منفی ساز افزود و آن را منفی کرد، در این نوشته این پرسش مطرح شده است که آیا منفی کردن جمله، تنها با افزودن نشانۀ نفی به فعل آن است و آیا هر جملۀ مثبت، یک نظیر منفی نیز دارد؟ در این بررسی، صورت منفی چند جملۀ فارسی با رویکردی نقش گرا، براساس نظر گیون و میستامو، دو تن از نظریه پردازان زبان شناسی نقش گرا، مطالعه می شود و روش کار تحلیلی- توصیفی است. از آن...

یکی از مباحث مهم در دین پژوهی، سخن از وجود یا نبود گزاره های فراخرد در دین است. نوشته های صدرالمتألهین شیرازی آکنده از توجهات وی به این مسئله است. او ضمن اینکه به تفصیل ازجایگاه عقل و نقش آن در ساحت دین سخن می گوید، از مراتب نازلی از عقل که توانایی ادراک دین را ندارد و نیز موانع فعلیت یافتن ادراک عقلی و شرایط به فعلیت رسیدن این ادراک هم گفتگو می کند. او با کسانی که به مبالغه در نقش عقل در دین ر...

الهیات سلبی در مقابل الهیات ایجابی مسیر متفاوتی را در خداشناسی عرضه می‌کند و منکر معرفت اثباتی از خداست. اما در مدرسۀ کلامی خراسان، الهیات سلبی نقش مکمل معرفتی ایجابی را ایفا می‌کند که از آن با عنوان معرفت فطری یا قلبی یاد می‌شود. از این‌رو هرچند این مدرسه الهیات سلبی را قبول دارد، اما منکر معرفت اثباتی از خدا نیست. از دیدگاه این مدرسه، انسان‌ها پیش از ورود به جهان کنونی، حامل معرفتی قلبی و اثب...

در تاریخ تفکر اسلامی، روش های مختلفی برای اثبات عقاید دینی و شیوه فهم و تفسیر آیات و احادیث مرتبط با معارف وجود داشته است. گاهی در فهم دین، بر عقل تأکید شده، گاه بر نقل و گاه بر هر دو. ابن تیمیه، از متکلمان و فقهای قرن هفتم هجری، رویکردی افراطی در نفی عقل و کاربرد آن در فهم معارف اسلامی دارد. این نگاه از سویی، ناشی از مبانی و پیش فرض های وی و از سوی دیگر، برای پرهیز از پیامدهایی عقل گرایی است. ...

مقالۀ حاضر در یک فرایند جریان‏شناسانه، حکمت متعالیة صدرالمتألهین را مورد مداقه قرار داده و عقل کلی را که همان نور انسان کامل است به‏ عنوان صادر اول و مبدأ فیضان عقول در مراتب تشکیکی معرفی کرده است؛ عقلی که در قوس نزولی اش مرحله به مرحله از وحدتِ وساطت جمعیه به طرف کثرات تا عقل بالقوه پیش می رود و سپس در سیر صعودی از عقل بالقوه به سوی عقل مستفاد و بالفعل رجوع می کند و دیگر بار در وحدت جمعیة الهیه...

طرح اندیشۀ تفکیک بین دین و فلسفه در سال های اخیر از سوی حوزۀ معارف خراسان، چهرۀ جدیدی از مکتب اخباریگری و نصگرایی به نمایش گذاشته و بار دیگر توجه محقّقان عرصۀ دین پژوهی را به مسئلۀ نسبت عقل و دین از دیدگاه عقلگرایان و نصگرایان معطوف کرده است. در این میان، چگونگی رویارویی ملا محسن فیض کاشانی(اندیشمند قرن یازدهم) با این مسئله همواره با ابهام همراه بوده است. برخی او را به اخباری یاد میکنند و برخی د...

در اهمیت خداشناسی همین نکته کافی است که در منابع اسلامی، معرفت خداوند به عنوان نخستین گام دینداری، و سرآغاز عبـادت خداوند شـمرده شده است. منابع فلسفی و کلامی مسلمین، مباحثی بسیار دامنه دار و گسترده پیرامون معرفت عقلی خداوند، و چند و چون آن عرضه می کنند. در این منابع توانایی عقل برای اثبات ذات الهی و درک و فهم صفات او مفروغ عنه تلقـی شده است. در قلمرو فرهنگ اسلامی دیدگاه هایی نیز وجود دارد که بر...

در این مقاله، به بررسی انتقادی آموزه­های رورتی و گادامر در باب حقیقت از طریق تحلیل پیامدهای نامطلوب معرفتی و سیاسی آن پرداخته می­شود. رورتی حقیقت را نفی می­کند و آن را صرفاً بیانگر ویژگی جمله­ها می­داند. اما گادامر حقیقت را نفی نمی­کند و آن را به مثابه آشکارشدگی، واقعه­ای می­داند که از دل گفت­و­گو آشکار می­گردد و آدمی به مقتضای سنتی که درون آن پرتاب شده است از حقیقت بهره­ا­ی محدود، سیال و تاریخم...

قاعده نفی سبیل از قواعد مهم فقهى است که در نگاه مشهور فقها مستند به آیات قرآن، اخبار مستفیض و اجماع است. فقها در موارد بسیاری این قاعده را مبناى استنباط احکام شرعی قرار داده‌اند.  براساس مفاد این قاعده هرعملى که منجر شود کفار راهى براى سلطه و ولایت بر مؤمنان پیدا کنند حراماست. به مقتضاى این قاعده هر عقد و پیمان و هر معامله، ایقاع و قراردادى که موجب علو و برتریکفار بر مؤمنا...

حفظ استقلال و عزت دولت اسلامی در ارتباطات، تعهدات و روابط بین‌الملل از الزامات قاعده­­ی نفی سبیل است. قاعده‌ای فقهی که بر اساس دلایل عقلی و نقلی بر مدار اصلی چون نفی سلطه­ی کافر بر مسلمان استوار بوده و پذیرش حقوقی رابطه با دیگر دولت‌ها و انعقاد هر نوع قرارداد و معاهده‌ای را منوط به عدم سلطه­ی بیگانگان بر کشورهای اسلامی می‌داند. موضوع الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم نیز از ...