تحولات قرن بیستم در حوزۀ هرمنوتیک و نظریه تفسیری به نتایجی منتهی شده است که علم کلام به عنوان دانشی متن محور و دارای پیوند عریق با تفسیر متون مقدس را در حوزه هایی به چالش می کشد. مقاله حاضر با بررسی تأثیر تحولات هرمنوتیک معاصر در هر دو ساحت «نظریه تفسیری به مثابه نظریۀ قرائت» و «نظریه تفسیری به مثابه هرمنوتیک فلسفی و فرا تفسیر» بر حوزۀ کلام سنتی و با تأکید بر اینکه هر رویکرد کلامی لاجرم بر نظری...

نشانه‏شناسی به مثابه نظریه‏ای ادبی در چند دهۀ آخر قرن بیستم توجهات زیادی را به خود جلب کرده و در برنامه‏های درسی و نظریۀ‏ انتقادی جایگاه ویژه‏ای یافته است. پژوهش حاضر نیز در پی آن است تا رویکردی نشانه‏شناختی را در تحلیل داستان کوتاهِ «داش آگل» از صادق هدایت به کار گیرد. هدف ما خوانش متن با استفاده از عناصر موجود در آن، برای دست یابی به معناهای آشکار و پنهان متن است. در این راه از کوچک‏ترین عناصر...

ایده جهانهای ممکن حدود نیم قرن است که مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد اصلی و اولیه این ایده، توسط منطقدانان و به منظور طراحی دلالت‏شناسی صوری برای منطق گزاره‏های ضروری و ممکن، با استفاده از مفاهیم و ساختارهای موجود در نظریه مجموعه‏ها، بوده است. این ایده سپس، در شاخه‏های دیگر منطق، مانند منطق تکلیف و منطق شرطی نیز به کار گرفته شد و سودمند واقع شد. «جهانهای ممکن»، به سرعت، در رشته‏های دیگر مانند...

چکیدهروایت شناسی و به ویژه مقولۀ زمان در روایت از دانش های جدید نقد ادبی و روایی در چند دهه اخیر است. ژرار ژنت فرانسوی موفّق ترین نظریه پرداز زمان روایی است که نظریۀ خویش را در سه قالب «نظم، تداوم و بسامد» مطرح کرده است. هم چنین ژولیوا کریستوا نیز بر این عقیده است که می توان زمان داستان های روایی را با تحلیل زمان روایی و زمان متن مورد بحث به دو گونه زمانمندی یادواره ای و خطی تقسیم کرد. در واقع ز...

مفهوم «جهانهای ممکن»، که ظاهراً نخستین بار لایب نیتس آن را به کاربرد، در دوران اخیر به واسطة نقشی که در دلالت شناسی منطق موجهات داشته است، بدان توجه شده است. مهم ترین نظریاتی که در باب جهانهای ممکن وجود دارد، به دو دستة کلّی فعلیت گرایی و امکان گرایی تقسیم می شوند که از هر یک روایتهای مختلفی ارائه شده است. در این جستار، روایتهای دیوید لویس و کریپکی از امکان گرایی و روایتهای رابرت استالنکر، رودریک...

تکثّر معنایی متن و ماهیت چند آوایی متون ادبی که در پیوند با نظریۀ بینامتنیت است، از جمله دست­آوردهای بسیار مهم و مغتنم نظریه­های ادبی مدرن می­باشد که چشم­اندازهای متنوعی را در برابر مفسران و منتقدان متون ادبی ­گشوده است. در میان آثار روایی، مثنوی مولانا از منظر ارتباطات بینامتنی، بویژه از لحاظ فزون­متنیتی بی مانند است؛ چنان که نخستین داستان مثنوی، شاه و کنیزک، بیش متن چندین جریان و داستان مشابه ...

انسجام و پیوستگی متن از‏جمله مسائلی است که تحلیلگران متن همواره به آن توجّه کرده‌اند. در مقالۀ حاضر می‌کوشیم بر‏اساس نظریۀ تکامل‌یافتۀ انسجام هلیدی و حسن در سال 1985، و مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیّه حسن آن را در سال 1984 مطرح کرد، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی، پیوستگی و همچنین کاربست این نظریه در یک داستان کمینۀ فارسی را بررسی کنیم. در‏نتیجۀ کاربست نظریۀ این دو زبان‏شناس در‏می‏یابیم که با شناخت...

انسجام و پیوستگی متن از‏جمله مسائلی است که تحلیلگران متن همواره به آن توجّه کرده اند. در مقالۀ حاضر می کوشیم بر‏اساس نظریۀ تکامل یافتۀ انسجام هلیدی و حسن در سال 1985، و مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیّه حسن آن را در سال 1984 مطرح کرد، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی، پیوستگی و همچنین کاربست این نظریه در یک داستان کمینۀ فارسی را بررسی کنیم. در‏نتیجۀ کاربست نظریۀ این دو زبان‏شناس در‏می‏یابیم که با شناخت...