نظریات مربوط به آغاز پیدایی مسئله اصالت وجود و ماهیت، از جمله اموری است که گرفتار خلط مفاهیم با الفاظ شده است. هر چند به نظر می‌رسد که لفظ «اصالت» در مبحث اصالت وجود و ماهیت، نخستین بار در آثار میرداماد خصوصاً تقویم الایمان مورد استفاده قرار گرفته ولی اصل مسئله در آثار سهروردی قابل رهگیری است. اگر اصالت را در مسئله اصالت وجود و ماهیت به معنای داشتن مصداق عینی تلقی کنیم، چنان که در آثار ملاصدرا غ...

در میان معاصران، روایت تاریخی مشهوری برای مسئله اصالت وجود مفروض دانسته شده است که طبق آن نقش‌های اصلی از آنِ ابن‌سینا، سهروردی و صدرا است و میرداماد نقش مکمل روایت را به عهده دارد: ابن‌سینا، در تقابل با متکلمان اشعری، قائل به زیادت وجود بر ماهیت در ذهن می‌شود؛ سهروردی این تمایز را در خارج انکار می‌کند؛ میرداماد این مسئله را به شکل مسئله دَوَران اصالت میان وجود و ماهیت تنظیم می‌کند؛ و در نهایت، صد...

در میان معاصران، روایت تاریخی مشهوری برای مسئلۀ اصالت وجود مفروض دانسته شده است که طبق آن نقش‌های اصلی از آنِ ابن‌سینا، سهروردی و صدرا است و میرداماد نقش مکمل روایت را به عهده دارد: ابن‌سینا، در تقابل با متکلمان اشعری، قائل به زیادت وجود بر ماهیت در ذهن می‌شود؛ سهروردی، این تمایز را در خارج انکار می‌کند؛ میرداماد این مسئله را به شکل مسئلۀ دَوَران اصالت میان وجود و ماهیت تنظیم می‌کند؛ و در نهایت، ص...

در آثار علامه طباطبایی، دست کم سه دیدگاه متفاوت درباره نحوه اتّصاف ذات الهی به صفات فعل مشاهده می¬شود: عینیّت صفات فعل با ذات؛ زیادت صفات فعل بر ذات؛ و عدم اتّصاف ذات به صفات فعل، چه به نحو زیادت و چه به نحو عینیّت. حال پرسش این است که آیا او به سه دیدگاه متعارض در این باره باور داشته؛ یا این دیدگاه¬های سه¬گانه، متعارض نیستند و با یکدیگر جمع می¬شوند؟ به نظر می¬رسد این سه دیدگاه، بر مبنای اعتبارات م...

در آثار علامة طباطبایی، دست کم سه دیدگاه متفاوت دربارة نحوة اتّصاف ذات الهی به صفات فعل مشاهده می¬شود: عینیّت صفات فعل با ذات؛ زیادت صفات فعل بر ذات؛ و عدم اتّصاف ذات به صفات فعل، چه به نحو زیادت و چه به نحو عینیّت. حال پرسش این است که آیا او به سه دیدگاه متعارض در این باره باور داشته؛ یا این دیدگاه¬های سه¬گانه، متعارض نیستند و با یکدیگر جمع می¬شوند؟ به نظر می¬رسد این سه دیدگاه، بر مبنای اعتبارات م...

یکی از مسائل چالشی در مباحث خداشناسی، مبحث وجودشناسیِ صفات الهی است. در بحث وجودشناسی صفات الهی از کیفیت رابطه ذات الهی با صفات سخن گفته می‌شود. اشاعره در این بحث، به زیادت صفات بر ذات الهی قائل‌اند. یکی از ادله مهم اشاعره در این زمینه، قیاس غایب بر شاهد است. در این قیاس، حکم صفات در شاهد، یعنی انسان، به غایب، یعنی خدای متعال نسبت داده می‌شود. این قیاس با وجود اینکه نوعی قیاس فقهی یا تمثیل است، ...

سهروردی آنچه را در خارج تحقق دارد هویت می نامد. این هویت عین تشخص و فرد بودن است. ذهن پس از یافتن این امر خارجی آن را به دو مفهوم عقلانی وجود و ماهیت تحلیل می کند. سهروردی وجود و ماهیت و سایر مفاهیم فلسفی را انتزاعی عقلانی و یا اعتبار ذهن می داند. و معتقد است ، این مفاهیم فلسفی در جهان واقع هیچ گونه زیادت و مغایرتی با آن هویت ندارند. و همه مفاهیم فلسفی ابزارهای تحلیل عقلانی واقعیت اند و زیادت آ...

ترابط ذات و صفات الهی یکی از مهم¬ترین مسائل فلسفی و کلامی است. اندیشمندان مسلمان درباره¬¬¬ی آن بحث و اظهار نظر کرده¬اند و بیشترین نزاع در مورد صفات ثبوتی ذاتی حقیقی و ذات اضافه و حالت مصدری آن¬ها مانند حیات، قدرت و علم صورت گرفته است. ولی نکته¬ی در خور تأمل در اینجا این است که صاحب نظران مسلمان با تمام تنوّع مکتبی و مسلکی، در زائد بودن صفات فعل و صفات اضافه¬ی محض تفاوت جوهری ندارند. نفی صفات از ...

اتین ژیلسون (1884 ـ 1978) قرون وسطا شناسی که به فیلسوفان این دوره به خصوص توماس آکویناس علاقة فراوانی دارد، در اثر معروف خود، هستی در اندیشة فیلسوفان دیدگاه های ابن سینا را به عنوان فیلسوفی که اندیشه های او در قرون وسطا بسیار تأثیرگذار بوده است، در چندین مسأله از جمله ماهیت لابشرط، زیادت وجود بر ماهیت، امکان ذاتی و قاعدة علیت گزارش و نقادی کرده است. از نظر ژیلسون، ماهیت لابشرط قابل تصور نیست؛ ز...