کتاب الکافی در دوره های مختلف و قرون متمادی به عنوان برجسته‏ترین اثر حدیثی شیعه شمرده شده است. این کتاب، حاصل تلاش علمی کلینی و استفاده از مهم‏ترین حوزه های حدیثی عصر اوست. ری، قم، بغداد و کوفه مهم‏ترین حوزه های علمی شیعه در دوران کلینی بودند که وی از آثار حدیثی آنها بهره برده است. برخی از مستشرقان کتاب الکافی را متأثر از عقل‏گرایی معتزله بغداد دانسته و معتقدند کلینی دیدگاه نص‏گرایی حوزه قم را...

با انتقال میراث حدیثی کوفه به قم در آغاز سدۀ سوم هجری مدرسه ای با محوریّت شهر قم پدید آمد که اگرچه رویکردی حدیثی داشت و بزرگ ترین مرکز نشر حدیث بود، اما با دارا بودن ویژگی های کلامی، در یک سلسله پیوسته از اندیشمندان و صاحبان آثار، نقش مؤثری در تاریخ کلام امامیه برجای گذاشت و مدرسه ای کلامی پدید آورد. مدرسۀ قم، در شیوه و روش کارِ کلامی ادامه جریان محدثْ متکلمان کوفه بود که با التزام و تکیه بر نص به...

مکاتب حدیثی قم وبغداد از حوزه های مهم شیعی در قرن سوم به شمار می رفت وقم در سایه اشعریان در این قرن و به دلیل وجود نخبگان علمی در جامعه شهری مذکور شاهد تمرکز امامیه و برنامه ریزی توسعه حدیثی - علمی و اعتقادی بوده است. وبغداد محل جذب بسیاری از شیعیان بود که مهمترین عامل آن حضور برخی از ائمه (ع) و سپس نواب اربعه بود و محلی برای حضور دانشمندان و تاسیس مراکز علمی گشت. ماثر احمد بن محمد بن خالد بر...

بحث از ماهیت عقل، و نقش و جایگاه آن در فهم و تنسیق عقاید و نیز نسبت عقل با وحی و سنت نبوی از مهم ترین مسائل کلامی است، از دیرباز تا کنون، که دو دیدگاه عقل گرایی و نص گرایی را در بین عالمان دینی به وجود آورده است. در این میان، اندیشة فیض کاشانی همواره با ابهام همراه بوده است. عده ای با تکیه بر برخی کتاب های او، همچون عین الیقین، انوار الحکمه و اصول المعارف، که همسو با عقل گرایی به نگارش درآمده ا...

فقه امامیه به عنوان یکی از مهمترین علوم اسلامی در طول تاریخ حیات خود با عناصر و مواد موضوعی به انسجامی رسیده است که گاه ارزشیابی قوت و توالی این عناصر مورد غفلت قرار می گیرد. نص گرایی به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های استنباطات فقهی اگرچه در مقام نظر دارای فراز و فرودهای خاص مکتبی بوده است لیکن در مقام عمل و ثمرات بیرونی فقه به مثابه عاملی مهم و جهت دار بروز پیدا کرده است. در این مقاله با واکاو...

فقه امامیه به عنوان یکی از مهمترین علوم اسلامی در طول تاریخ حیات خود با عناصر و مواد موضوعی به انسجامی رسیده است که گاه ارزشیابی قوت و توالی این عناصر مورد غفلت قرار می گیرد. نص گرایی به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های استنباطات فقهی اگرچه در مقام نظر دارای فراز و فرودهای خاص مکتبی بوده است لیکن در مقام عمل و ثمرات بیرونی فقه به مثابه عاملی مهم و جهت دار بروز پیدا کرده است. در این مقاله با واکاو...

بستر شکل گیری موضوع مقاله حاضر بعنوان «دانش سیاسی حوزوی»، این سه سؤال است: عوامل اجتماعی و معرفتی ظهور مراکز دورگه آموزشی و پژوهشی در عرصه علوم سیاسی در حوزه علمیه قم کدام ند؟ نهادها و مراکزی که طی این سه دهه به توزیع و احیاناً تولید دانش سیاسی پرداخته اند، کدام ند؟ ظرفیت ها و محدودیت های هر یک از مراکز در بسط و نهادینه کردن دانش سیاسی در حوزه علمیه قم چیست؟ فرضیه و پاسخ اولیه مقاله حاضر آن است ...

برخی از محققان،مطهَّر بن طاهر مَقْدسی (د. پس از 355هـ) مؤلف کتاب البدء و التاریخ را «خردگرا» و «معتزلی» دانسته­اند و برآن اند که البدء کتابی است تاریخی- فلسفی، زیرا نمونه های خردگرایی در اینکتاب از نظر ظاهری و کمّی قابل توجه است؛ به علاوه مقدسی از واژه «عقل» در استدلال های کلامی چون اثبات مباحث نبوت و شریعت و در تحلیل مضامین اخبار تاریخی فراوان استفاده کرده و هرجا که مناسب دیده، به آراء فلاسفه یونان...

شیخ حرّ عاملی از جمله عالمان اخباری است که می توان آگاهی های مفیدی در باب معرفت شناسی و منابع شناخت از میان آثار وی به دست آورد. بحث از منابع شناخت آن گونه که بتواند جهت گیری ها و منطق عملی افراد را در مواجهه با مسائل کلامی بنمایاند، شامل سه مسئله خواهد بود: اول حیطه کارکرد هر یک از منابع و ترسیم حدود قابلیت آنها برای استخراج معارف دینی؛ دوم رابطه آنها با یکدیگر و پاسخ به این پرسش که امکان رسیدن...

بستر شکل‌گیری موضوع مقاله حاضر بعنوان «دانش سیاسی حوزوی»، این سه سؤال است: عوامل اجتماعی و معرفتی ظهور مراکز دورگه آموزشی و پژوهشی در عرصه علوم سیاسی در حوزه علمیه قم کدام‌ند؟ نهادها و مراکزی که طی این سه دهه به توزیع و احیاناً تولید دانش سیاسی پرداخته‌اند، کدام‌ند؟ ظرفیت‌ها و محدودیت‌های هر یک از مراکز در بسط و نهادینه کردن دانش سیاسی در حوزه علمیه قم چیست؟ فرضیه و پاسخ اولیه مقاله حاضر آن ...