در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می کند. پس از بررسی های دقیق...

دست نویس های بازمانده از سده های گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه­های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهی­های دقیق از احوال و آثار گویندگان و نویسندگان دوره­های مختلف ادبی فارسی، نخستین گام، شناسایی و تصحیح آن نسخ خطی است. از جملۀ نسخه­های خطی تقریباً ناشناخته،...

نسخۀ خطی و مصور هزار و یک شب، محفوظ در کاخ گلستان، واپسین نسخۀ خطی مصور فارسی در سطح درباری و یکی از فاخرترین آنهاست که در دورۀ قاجار تدوین شده است. این نسخه به مدیریت هنری ابوالحسن غفاری معروف به صنیع‌الملک (د. 1283ق/ 1867م) و با همکاری سی و چهار هنرمند نگارگر، مذهّب، جلدساز و صحاف در طی هفت سال (1269ـ1276ق/ 1853ـ1860م) به انجام رسیده است. گر چه نام برخی از هنرمندان فعال در این پروژه ب...

داستان معراج رسول اکرم(ص) رایج­ترین مضمون و درون­مایۀ دینی در سروده­های کُردی جنوبی است. شاعران کُرد جنوبی از زوایای مختلف داستان معراج را دست­مایۀ سروده­های خود قرار داده­اند و حضور علی (ع) در همۀ این معراج­نامه­ها از ویژگی­های مشترک آن­ها به شمار می­آید. از آن­جایی که پرداختن به این اشعار، روایت معراج از دیدگاه مردم عامّۀ کُرد ( کُردان جنوبی) را نیز روشن می­سازد، بنابراین نگارندگان در این جستار بر...

طبق آمارها، به لحاظ کمّی، کتابخانۀ ملی ایران، با دارایی حدود چهل هزار مجلّد دستنویس، رتبۀ دوم کتابخانۀ تراثی ایران را به خود اختصاص داده است. با تلاش شش نفر از فهرست نگاران این کتابخانه، طی چهل سال (1343 تا 1383)، 3083 نسخۀ فارسی و 6050 نسخۀ عربی در 21 جلد فهرست و به صورت توصیفی نگارش و منتشر شده است. طبق اظهار نظر مسؤولان کتابخانه، از اوایل دهۀ 1383 تا پایان 1393، حدود 4500 نسخۀ دیگر فهرست شده ا...

نامۀ خسروان، اثر جلال الدین میرزا ، فرزند فتحعلی شاه قاجار است که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار تألیف شده است. نسخۀ خطی و مصور نامۀ خسروان با توجه به نحوۀ تفکر این دوره، دارای ویژگی هایی همچون نحوۀ نگارش به فارسی با حذف لغات و واژگان عربی و تصویرسازی از پادشاهان ایران باستان با توجه به داستان های شاهنامه است. این نسخه در چند دهه پس از تألیف از نمونه هایی است که سیاست های باستانگرایی در دورۀ...

یکی از مهم ترین دستاوردهای دورۀ مغولان، تسهیل در امر تبادل تجربیّات مختلف ملت ها و در نتیجه رشد و توسعۀ برخی از فنون و علومی بود که مورد علاقه و توجّه پادشاهان آن سلسله قرار داشت، صنعت «نسّاجی و پارچه­بافی»دردورۀمغول نیزاز این امر مستثنی نبود و شواهد و مدارک تاریخی نشان می دهد که تبادل انواع پارچه ها و منسوجات بین ایران و چین در دورۀ مغول افزایش یافته و علاوه بر آن، تجربیّات فنّی «پارچه­بافی» ایران ...

حسنات العارفین یکی از آثار برجستۀ شاهزاده محمد داراشکوه در بیان شطحیات 107 تن از صوفیان مسلمان است که نخستین بار، سید مخدوم رهین آن را در سال 1352 تصحیح و منتشر کرد. با وجود تلاش مصحح، در این چاپ، ایرادات اساسی دیده می‌شود که ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور می‌شود. این نوشتار بر آن است که با بررسی و مقایسۀ نسخۀ چاپی حسنات العارفین با پنج نسخۀ خطی دیگر، به بیان کاستی‌ها و ایرادهای نسخۀ منتشرشده بپ...

در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم‌الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن‌مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی‌ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می‌کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه‌ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می‌کند. پس از بررسی‌های دقیق...