از میان معانی حجیت، سه معنا در مسئله «حجیت قطع» مطرح است: الف) قرارگرفتن حد وسط؛ ب) کاشفیت و طریقیت؛ ج) معذریت و منجزیت. در اندیشه شیخ انصاری، اتصاف قطع به‌معنای اول صحیح نیست. در مورد معنای دوم، چهار دیدگاه درمیان اصولیان مطرح است: مطابق دیدگاه اول، کاشفیت و طریقیت، ذاتی باب ایساغوجی وجزء مقوم برای قطع است، اما مطابق دیدگاه دوم، کاشفیت و طریقیت، مقوم حقیقت قطع است و تمام حقیقت قطع را تشکیل می‌...

در این نوشتار در ضمن چند بخش، «مبانی منجزیت علم اجمالی و آثار آن» مورد بررسی قرار می گیرد. پس از بررسی کلیات و مبادی ورود به بحث اصلی در بخش اول، برای تبیین مبانی صحیح منجزیت علم اجمالی، این مطلب را ضمن دو بخش مجزّی (بخش های دوم و سوم) پیگیری می نماییم. در بخش دوم به منجزیت علم اجمالی از لحاظ عقلی و با صرف نظر از جریان اصول شرعی پرداخته می شود و در این راه حرمت مخالفت قطعی و وجوب موافقت قطعی جدا...

 در این مقاله به بیان تنجّز تکلیفی در مورد علم اجمالی پرداخته شده است. در این مقاله بعد از ذکر و بحث از مراحل اربعه تکلیف در کلام مرحوم آخوند و مرتبه های دوگانه تکلیف در کلام حضرت امام، به تقسیم علم به علم تفصیلی و اجمالی اشاره شده است. همچنین قطعی بودن و تنجیز تکلیفی که مورد علم تفصیلی است، مورد بحث قرار گرفته شده است. در ادامه از تقسیم متعلَّق علم اجمالی، در اقوال مرحوم شیخ انصاری ــ‌ <...

یکی از مهم‌ترین راه‌های پرهیز از اشتباه در هر علم عبارت است از فهمیدن اصطلاحات خاص آن علم.در علم اصول اصطلاح «حجت» یا «حجیت» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که فهمیدن منظور اصولیین از آن، کمک زیادی به پی بردن مقاصد این علم می‌نماید. در مورد معنای اصطلاحی این واژه اختلاف نظر وجود دارد و تا به حال در کتاب و یا مقاله‌ای مشاهده نگردیده است که محقق بدقت به این دو واژه رسیدگی نموده و با موشکافی به بیا...

هدف مقاله تعریف، تفسیر و تبیین زیرساخت‌های «تفقه در مقیاس کلان» یا «اجتهاد نظام‌ساز و تمدن‌ساز» است. مسأله مقاله این است که قلمرو اجتهاد، عملاً منحصر به «احکام فعل مکلف» شده است، آیا ظرفیت فقه، واقعا به­همین مقدار است؟ فرضیه مؤلف چنین است: «اجتهاد، تلاش معرفتی روشمند برای دست‌یابی به نظر خداوند (اعم از توصیف‌ها و تجویزها) از منابع معتبر براساس مدارک معتبر است». براساس این فرضیه، «اجتهاد» اختصاص ...

اصول فقه، دانش تبیین ساز و کارها و ابزار کشف حکم شرعی است و حکم و امتثال و استحقاق عقاب نیز سه مقوله‎ای است که در یک رشته مورد تحلیل قرار می‏گیرد؛ از این رو شناخت ملاک استحقاق عقاب از جمله مباحثی است که در لابه لای نوشته‏های اصولی مورد توجه قرار گرفته است. این تحقیق در فصول پنج گانه، در پی گردآوری مباحثی اصولی است که به تبیین این ملاک پرداخته است. مهم‏ترین فصول تحقیق به تأثیر ملاک استحقاق در مب...

یکی از مهم ترین راه های پرهیز از اشتباه در هر علم عبارت است از فهمیدن اصطلاحات خاص آن علم.در علم اصول اصطلاح «حجت» یا «حجیت» از اهمیت ویژه ای برخوردار است که فهمیدن منظور اصولیین از آن، کمک زیادی به پی بردن مقاصد این علم می نماید. در مورد معنای اصطلاحی این واژه اختلاف نظر وجود دارد و تا به حال در کتاب و یا مقاله ای مشاهده نگردیده است که محقق بدقت به این دو واژه رسیدگی نموده و با موشکافی به بیان...

یکی از اقسام علم به تکلیف علم اجمالی است . علم اجمالی به معنای علم به جامع همراه با شک در جایگاه استقرار آن است .در این که این علم به میزان جامع منجز است، اتفاق نظر وجود دارد اما منجزیت آن نسبت به بیشتر از جامع مورد اختلاف است .مشهور علما قائلند موافقت قطعی با علم اجمالی واجب است . در مقابل مشهور، شهید صدر(ره) می فرمایند درست است که علم اجمالی علت حرمت مخلفت قطعی است؛ اما این علم حتی اقتضای وجو...

مبحث قطع ماهیتی نسبتاً متفاوت با سایر مباحث اصولی دارد. قطع در لغت به معنای انکشاف کامل و مرادف علم و یقین است. از آثار قطع می توان به وجوب عمل براساس مودای قطع و استحقاق عقاب بر مخالفت قطع و معذور بودن در صورت مخالفت قطع با واقع ، نام برد. دیدگاه مرحوم آخوند و امام خمینی نیز در مسئله قطع متفاوت می باشد. کما اینکه مرحوم آخوند تعریفی از علم کلام را لحاظ کرده اند که قطع جز مسائل علم کلام قرار می گ...

این مقاله، برآن است تا تمایز علم اخلاق با فقه را مورد بررسی قرار دهدکه عبارت‏اند از: 1. محمول گزاره های فقهی احکام پنج گانه تکلیفی است و محمول گزاره های اخلاقی، خوب/ بد، بایسته/ نابایسته و درست/ نادرست؛ 2. حکم فقهی دغدغه استحقاق ثواب و عقاب دارد، اما حکم اخلاقی دغدغه سعادت؛ 3. گزاره های فقهی دارای جعل و اعتبار شرعی از ناحیه خداست، درحالی که گزاره های اخلاقی انشای قانونی الهی و جعل و اعتبار شرعی...